---

سرشیر یا قیماق محصولی سنتی است که در ایران به‌طورمعمول در وعده صبحانه مصرف می‌شود. هدف از این پژوهش بررسی پروفایل اسیدهای چرب، ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی (بافت، رنگ، pH، اسیدیته، میزان ماده خشک، چربی و پروتئین)و حسی دو نوع قیماق سنتی گیلانوند و دلیران و همچنین مقایسه آن‌ها با خامه سنگین بود. علاوه‌براین، به‌ منظورمطالعه دقیق‌ترتفاوت‌های بافت و ظاهر این محصولات، تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی آن‌ها نیز تهیه گردید. نتایج نشان داد که مقدار چربی و ماده خشک در خامه سنگین بیش از دو نمونه دیگر بود درحالی که از نظر میزان پروتئین، اسیدیته و شاخص b* قیماق گیلانوند دارای بیشترین مقدار بود. بررسی پروفایل اسیدهای چرب مشخص نمود که در بین اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع این سه نمونه به ترتیب پالمتیک اسید و سیس-اولئیک اسید بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده بود. ارزیابی ریخت‌شناسی نمونه‌ها توسط میکروسکوپ الکترونی روبشی نشان داد که در نمونه قیماق گیلانوند، ساختار پروتئین در بافت چربی به شکل منسجم، نامنظم و به میزان قابل‌توجه وجود داشت که بر ویژگی‌های بافتی قیماق تأثیر گذاشت. میزان سختی، صمغی بودن و چسبندگی نیز در خامه سنگین بالاتر از دو نمونه دیگر بود. از نظر طعم و پذیرش کلی، ارزیابان بالاترین امتیاز را به قیماق گیلانوند دادند. در پایان می توان گفت با توجه به بالاتر بودن میزان پروتئین و همچنین پذیرش کلی قیماق گیلانوند، این محصول پتانسیل بالایی از نظر بازارپسندی دارا می‌باشد.

---

در این پژوهش تأثیر افزودن پکتین با گروه­های متوکسیل پایین در چهار سطح صفر، ۲/۰، ۴/۰ و ۶/۰ درصد بر ویژگی‏های ساختاری گویچه­های چربی خامه سنگین (۴۵ درصد چربی) بررسی شد. مطالعه ساختاری فاز پراکنده با استفاده از روش اندازه‏گیری توزیع پراکنش ذرات و بررسی مورفولوژی گویچه­ها با کمک تصاویر میکروسکوپ نوری صورت گرفت. نتایج نشان‏دهنده تأثیرگذاری حضور پکتین با گروه­های متوکسیل پایین بر اندازه و الگوی توزیع گویچه­های چربی خامه بود. به طوری که متوسط اندازه حجم- سطح گویچه­های چربی از ۲۸/۲ (خامه سنگین فاقد پکتین) به ۶۵/۴ میکرومتر(نمونه حاوی ۶/۰ درصد پکتین با گروه­های متوکسیل پایین)رسید. تصاویر میکروسکوپ نوری نیز بیانگر تغییر مورفولوژی گویچه­ها از فرم کروی و منفرد در محیط به سمت ذرات توده­ای تجمع یافته بود. از سوی دیگر تصاویر پردازش شده نشان‏دهنده افزایش ناهمگونی اندازه ذرات با افزایش سطح پکتین با گروه­های متوکسیل بود. همچنین بعد برخال به عنوان شاخصی برای کمی کردن بی­نظمی بر مبنای تصاویر میکروسکوپی محاسبه شد. نتایج نشان داد بعد برخال  با افزایش سطح پکتین با گروه­های متوکسیل پایین در خامه افزایش یافت. در نهایت رابطه­ای با ضریب تبیین بالا میان تغییرات در اندازه ذرات اندازه‏گیری شده با بعد برخال محاسبه شده از روی تصاویر میکروسکوپی حاصل شد.

---

پژوهش حاضر با هدف استفاده  بهینه از گیاه دارویی رازک به عنوان عامل طعم دهنده (طعم تلخ) نوشیدنی ماء­الشعیر و استخراج بهینه ترکیبات زیست فعال آن انجام پذیرفت. به منظور بهینه­سازی راندمان استخراج، میزان ترکیبات فنلی، میزان ترکیبات ایجاد کننده طعم تلخ (آلفا و بتا اسیدها) و فعالیت آنتی­اکسیدانی (مهار رادیکال‌های آزاد DPPH، قدرت احیاکنندگی آهن) با کمک فرآیند صوت­دهی از طرح باکس­بنکن استفاده شد. زمان صوت­دهی (۵، ۱۵ و۲۵ دقیقه)، دمای استخراج (۲۵، ۳۵ و ۴۵ درجه سلسیوس) و شدت‌های مختلف صوت­دهی (۲۰، ۶۰ و ۱۰۰ درصد) به عنوان متغیرهای استخراج ترکیبات زیست فعال در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که با افزایش زمان و شدت صوت­دهی راندمان استخراج، میزان ترکیبات زیست فعال و قدرت آنتی­اکسیدانی عصاره افزایش یافت؛ در حالیکه با افزایش دما میزان استخراج و فعالیت آنتی­اکسیدانی عصاره­ها کاهش یافت. بر اساس مدل­های حاصل، در شرایط بهینه استخراج با کمک فرآیند فراصوت (زمان استخراج ۷۳/۱۲ دقیقه، دمای استخراج ۲۵ درجه سلسیوس و شدت صوت­دهی ۱۰۰ درصد) راندمان استخراج (۵/۱۶درصد)، میزان ترکیبات فنلی (۷۵/۱۱۹۱ میلی­گرم بر ۱۰۰ گرم)، میزان ترکیبات ایجاد کننده طعم تلخ (الفا و بتا اسیدها به ترتیب ۰۱/۱ و ۰۹/۳ میلی­گرم بر لیتر) و فعالیت آنتی­اکسیدانی (بر اساس گیرندگی رادیکال آزاد DPPH و قدرت احیاء کنندگی آهن به ترتیب ۷۰/۴۰ درصد و ۸۷/۴۰۹ میکرومول بر لیتر) بالاتری نسبت به روش استخراج مرسوم (ماسراسیون، شاهد) بدست آمد. استخراج در نقطه بهینه نتایج بدست آمده را تایید نمود.