---

منظومه­های داستانی شیون فومنی به لحاظ محتوایی و کارکردی متنوع­اند.این تنوعات سبکی در منظومه­های شیون، بیانگر کثرت تجاربی است که شاعر در قالب سبکی خاص،با استفاده از عناصر نمادین،عامل معنا را به جامعه­ی زبانی شعر پیوند می­زند.با توجه­به­اینکه عمده­ی منظومه­های وی،نمادین­اند و در منظومه­ها درقالب هویت­بخشی­های انتسابی،تشخص­بخشی و تشخص­زدایی تجلی می­یابند،پژوهش حاضر درصدد است در دو منظومه­ی فوخوس و آقادار،به بررسی مولفه­های معنایی منظومه­های شاعر از منظر جامعه­شناسی زبان بپردازد و از طریق تفسیر نمادین کنشگران اجتماعی این منظومه­ها،چارچوب فضاهای گفتمانی موجود در متن را با توجه به کارکردهای گفتمانی ترسیم نماید.برای نیل به این هدف، دو مدل تلفیقی جامعه­شناختی-معنایی ون لیون و رویکرد تحلیل نشانه-معناشناختی مکتب پاریس، انتخاب شدند.به عنوان هدف اصلی پژوهش،مدل ون لیون به بررسی عوامل معنایی-جامعه­شناختی دخیل در تولید متن منظومه­ها می­پردازد و مدل نشانه-معناشناختی پاریس به بررسی قلمروهای گفتمانی در این دو منظومه توجه می­نماید.دستیابی به این دو هدف ابتدا با کاربست فرایندهای شاخص مدل ون­لیون در متن منظومه­ها محقق شد و این نتیجه بدست آمد که بازنمایی کنش­گران اجتماعی در متن هر دو منظومه،­بیشتر بر اساس عامل تشخص­زدایی شکل­گرفته­است.درضمن با توجه به برجستگی عامل تشخص­زدایی در متن دو منظومه، و درخدمت قرارگرفتن مقولات آن به عنوان ابزاری در جهت فضاسازی گفتمانی،تحلیل نشانه-معناشناختی دو منظومه براساس آن شکل­گرفت.نتیجه مبین آن بود که انواع کارکردهای گفتمانی مماشات، مقاومت و ممارست در دو منظومه­ی فوخوس و آقادار بیشتر در لایه­های متنی­ای سازمان­دهی شده­اند که  بر اساس مولفه­های تشخص­زدایی شکل گرفته­است.

---

پیکرگردانی یکی از مضامین پرکاربرد قصه‏‌های عامه است که به تغییر شکل ظاهری، اساس هستی و هویت قانونمند شخص یا چیزی با استفاده از نیرویی ماوراءالطبیعی دلالت دارد. اشکال گوناگون پیکرگردانی و دلالت‏‌های معنایی آن، در تفکر اسطوره‏ای بشر ریشه دارد. از این روی، در مقالۀ حاضر، برمبنای روش توصیفی ـ تحلیلی و منابع اسطوره‌‏شناسی ابتدا پیکرگردانی‏‌های چهار جلد از مجموعه ده جلدی افسانه‌‏های خراسان استخراج و دسته‏‌بندی شده ‏است. سپس ارتباط هر نوع از پیکرگردانی‌‏ها با بن‏مایه‌‏های اسطوره‏‌ای مورد واکاوی قرار گرفته ‏است. نتیجۀ این بررسی نشان می‏‌دهد که در ۷۹ قصۀ بررسی‌شده، ۱۶۵ مورد پیکرگردانی وجود داشت که کارکرد‏های اسطوره‏‌ای حیواناتی چون مار، شیر، کبوتر، خروس، آهو و غیره به شکلی نمادین در پیکرگردانی حیوانات سخنگو تجلی یافته ‏است. همچنین، دگردیسی اشیا به انسان در قصه‏‌های عامۀ خراسان می‏‌تواند بازتابی از تفکر اسطوره‏‌ای جاندارپنداری یا آنیمیسم باشد. بن‏مایۀ اسطوره‌‏ای جاودانگی و گیاه‏‌تباری انسان در دگریسی انسان به گیاهانی چون هندوانه و نی، انار، نارنج و غیره انعکاس یافته ‏است. دگردیسی دیو و پری به صورت انسان و موجودات دیگر حاکی از نفوذ باورهای اساطیری ایرانیان درمورد اهریمنی بودن آن‌هاست.