---

با روی کار آمدن حکومت های نیمه مستقل محلی در سواحل جنوبی دریای خزر ، ایالات شمالی ایران صحنه درگیری و مناقشات سیاسی میان فرمانروایان محلی با حاکمان اموی و عباسی شد. تأمین امنیت سیاسی منطقه و ایجاد فضایی مساعد برای توسعه اقتصادی موجب شکل گیری پادگان های چند منظوره ای در گستره وسیع جغرافیایی طبرستان شد. این پادگان ها که در متن های تاریخی و جغرافیایی با عنوان مسلحه ، ساخلو و زینستان از آن ها یاد شده، در دوره زمامداری والیان خلافت عباسی در طبرستان به دست ابوالعباس طوسی، فرمانده و حاکم طبرستان بنا شد. قلمرو جغرافیایی تحت پوشش آن ها در سه ناحیه جلگه ، میان بند و کوهستان از شهر تمیشه در مرز شرقی طبرستان آغاز می شد و در شهر چالوس در غرب این ایالت به پایان می رسید. تعداد پادگان های طبرستان در تاریخ های محلی و متن های جغرافیایی بین ۳۱ ، ۴۵ و ۵۰ عدد متغیر بوده و از این تعداد ۳۱ پادگان در این مقاله شناسایی شده است. در این پژوهش سعی شده است تا با استفاده از منابع تاریخی و جغرافیایی به شناختی منطقی از علل پراکندگی و عملکردهای چندگانه پادگان ها دست یافته شود.

---

از دیرباز در ایران، آموزش و پرورش جایگاه ویژه‌ای داشته و با گسترش اسلام نیز بر اهمیت آن افزوده شده است. در کنار جایگاه ممتاز آموزش در ایران، مراکز مرتبط با فعالیت‌های آموزشی نیز اهمیت یافتند. روند شکل‌گیری مدارس علوم دینی به‌صورت رسمی، با شکل‌گیری نظامیه‌ها در دورۀ سلجوقی آغاز شد و با فرازو‌نشیب‌هایی تا دورۀ قاجار نیز ادامه یافت. در شهر تهران، پایتخت ایران در این دوره، بیشترین تعداد مسجد- مدرسه‌ها را مشاهده می‌کنیم. همین مسئله ضرورت بررسی و مطالعه این‌گونه بناها را از جنبه‌های گوناگون ازجمله معماری و تزیینات وابسته به آن مطرح می‌کند. در این میان، یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مسجد- مدرسه‌های دورۀ قاجار شهر تهران، مسجد- مدرسۀ سپهسالار قدیم است. این مسجد- مدرسه در مقایسه با دیگر مسجد- مدرسه‌های این دوره، کمترین دگرگونی را در دوره‌های پسین‌تر داشته است. ازاین‌رو، می‌توان این مسجد- مدرسه را یکی از نمونه‌های شاخص و به‌نسبت اصیل معماری مسجد- مدرسه‌های دورۀ قاجار در شهر تهران دانست. در این مقاله تلاش شده است ویژگی‌های معماری و تزیینات مسجد- مدرسۀ سپهسالار قدیم بررسی شود. بنابراین، تاریخچه، نقشه کلی بنا، عناصر فضایی- کارکردی و شیوه‌های تزیینی به‌کار‌رفته در این مسجد- مدرسه به‌تفکیک و با نگاهی توصیفی- تحلیلی مطالعه و ارزیابی شده است.

---

چهار طاقی از شکل های ارزشمند معماری ایران در دوران پیش از اسلام و بعد از آن بوده که در ساخت بنا های مذهبی و جز آن به کار رفته است. بنابر شواهد موجود باستان شناسی، این نوع معماری در پیش از اسلام به ویژه از دوره ماد در نقشه آتشکده ها مشاهده شده است. پس از مدتی این شکل از معماری کاربرد عام تری یافت و در بنا ی کاخ ها نیز به کار رفت. طرح چهارطاقی در دوران اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفت؛ هرچند در چهار قرن نخست هجری آثار و نشانه های استفاده از آن بسیار محدود بود. باوجود این، از دوره سلجوقی به بعد با لزوم گسترش فضا های معماری مانند مسجدها، این نقشه در ساخت بنا های مختلفی مانند مسجد، آرامگاه و کاخ و کوشک کاربرد گسترده ای یافته است. نگارندگان در پژوهش حاضر برآن اند تا با توجه به نظریه کهن الگویی یونگ، علل و عوامل انتخاب این شکل از معماری و نحوه انتقال آن از دوره ساسانی به اسلامی را با ذکر شواهدی از جنبه امر قدسی در منابع اسلامی بررسی و تحلیل کنند. به بیان روشن تر، این پرسش مطرح است که آیا معماری چهارطاقی الگویی برگرفته از باورهای مسلط جامعه و یا به تعبیری، اندیشه ناخودآگاه قومی مردمان ایران از دوره پیش از اسلام است که در فرهنگ مذهبی و ادبیات دوره اسلامی راه یافته، ریشه دوانده و سپس در ذهن آدمیان این مرز و بوم تحول یافته و در ساخت دیگر بناها ازجمله کاخ ها، کوشک ها، مسجد ها و بناهای آرامگاهی به کار رفته است. هدف این مقاله، یافتن پاسخی برای این پرسش است.    

---

با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران به عنوان پل ارتباطی میان شرق و غرب، این منطقه از دوره باستان همواره در تبادلات فرهنگی، از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده است؛ به گونه­ای که گروه­های اجتماعی زیادی با قوم ها و فرهنگ­های گوناگون از این منطقه عبور کرده یا در آن ساکن شده­اند؛ درنتیجه برهمکنش فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در میان آنان را در گذر تاریخ شاهدیم. یکی از مهم ترین بخش های مراودات فرهنگی شرق و غرب به روابط ایرانیان با یونانیان و رومیان در دوران تاریخی مربوط می­شود که در مدت زمانی طولانی با هم در ارتباط بوده و از عناصر فرهنگی یکدیگر متأثر شده و در از آن ها در هنر بومی خود استفاده کرده اند. در این مقاله، با بهره گیری از روش نشانه شناسی، به تحلیل موتیف «تیشتر» و «پگاسوس» به عنوان دو شخصیت اسطوره­ای در فرهنگ ایران و یونان بر روی دو ظرف سیمین ساسانی می پردازیم.    

---

چکیده بناهای آرامگاهی در عصر اسلامی ایران نقش بسیار مهمی دارد. این بناها به‌طور گسترده در تمام نقاط ایران پراکنده‌اند و از آن‌ها اطلاعات دقیقی درباره سبک‌های معماری، تزیینات، مصالح و دیگر ویژگی‌های مربوط به ساختار و شکلشان می‌توان به‌دست آورد. وجود حکومت‌های شیعی زیدیه در قرن چهارم هجری قمری و مرعشیان در قرن هشتم هجری قمری و نیز مهاجرت سادات و علویان به داخل فلات ایران و مناطق ری، قصران، دماوند، تبرستان، قومس و خراسان از دلایل گسترش این‌گونه بناها بوده است. با مرگ یا شهادت این افراد، مقابرشان کانونی برای رشد افکار شیعی و نیز قیام و خیزش‌های عدالت‌‌خواهانه می‌‌شده است. منطقه لواسانات و رودبار قصران (واقع در شمال تهران) ازنظر اقلیمی، تاریخی و فرهنگی در ارتباط مستقیم با ناحیه دماوند (واقع در حاشیه جنوبی رشته‌کوه البرز) بوده است. در این مقاله، بناهای عصر ایلخانی موجود در منطقه لواسانات و رودبار قصران با شماری آثار هم‌عصر در ناحیه دماوند مقایسه و تحلیل شده است. هدف از نگارش این مقاله، مطالعه و مقایسه ساختار معماری بناها، شباهت‌های سبکی و تفاوت‌های آن‌ها در دو منطقه، نوع مصالح به‌کار‌رفته و تزیینات آرامگاه‌هاست. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات به‌روش میدانی و اسنادی با رویکرد نظری مطالعات تاریخ فرهنگی گردآوری شده است.      

---

در نزدیکی روستای بندقیر در اسکان خوزستان بازمانده‌های شهر تاریخی عسکرمکرم هنوز به‌شکل پشته‌‌های متعدد بر دوسوی رودخانه‌ی گرگر خودنمایی می‌‌کند. براساس منابع تاریخی و جغرافیایی، این شهر در نیمه‌ی دوم سده‌ی نخست هـ. ق در پی گسترش تدریجی محل اردوی نظامی مکرم‌بن مطرف و یا مکرم‌ فزر غلام حجاج‌بن یوسف ثقفی در محل قریه یا شهر کوچکی از دوران ساسانی با نام رستقباد بنا نهاده شد و از همین‌رو عسکرمکرم نامیده شد. این شهر، رفته‌رفته بردو کرانه‌ی رود مسرقان گسترش یافت و به‌عنوان مرکز کوره‌‌ای با همین‌نام و در مقام یکی از مهم‌ترین شهرهای خوزستان در دوران اسلامی مطرح شد؛ تا آنجاکه نویسندگان مختلف در سده‌ی چهارم هجری و پس از آن از رونق کشاورزی، تجارت، صنعت و علم کلام در عسکرمکرم سخن گفته‌‌اند. موقعیت ویژه‌ی راهبردی و نظامی این شهر بر سر راه عراق و خوزستان به فارس و لرستان که پیش از تأسیس شهر نیز مورد توجه بوده و مهم‌ترین دلیل ایجاد هسته‌ی نخستین عسکرمکرم نیز به‌شمار می‌‌رفت، اهمیت این شهر را دوچندان می‌‌ساخت. به‌نظر می‌‌رسد که با افول سیستم آبیاری نهر مسرقان و فروپاشی اقتصاد کشاورزی منطقه در اواخر سده‌های میانی اسلامی، از اهمیت عسکرمکرم کاسته‌شده و احتمالاً در سده‌ی نه هجری قمری شهر به‌کلی، متروک شده باشد. در این نوشتار کوشش شده تا با واشکافی متون تاریخی و جغرافیایی و هم‌سنجی مطالب، تصویری جامع از این شهر دوران اسلامی ارایه شود.

---

گنجینه‌ی کلماکره به ‌طور اتفاقی در سال ۱۳۶۸ هـ..ش توسط یک شکارچی محلی در غار کلماکره واقع‌در بیست کیلومتری شمال‌غرب شهرستان پلدختر لرستان کشف شد. این مجموعه شامل انواع ظروف، ریتون‌ها، مجسمه­های انسانی و حیوانی، صورتک‌ها، پلاک‌ها، زیورآلات و... است. ویژگی منحصر به‌ فرد این اشیا وجود کتیبه هایی به خط ایلام نو روی برخی از آنهاست. استفاده از کتیبه‌های میخی و نام‌های ایلامی، رابطه‌ای کاملاَ نزدیک با افق فرهنگی ایلام نو را نشان می‌دهد. خوانده شدن این کتیبه‌ها توسط لامبرت، فرانسوا والا، رسول بشاش و تجزیه و تحلیل باستان شناختی آن‌ها، سبب آشکار شدن نام یک سلسله‌ی‌ گمنام محلی از دوران ایلام نو در لرستان شد که عرصه‌ی جدیدی را در مطالعات باستان‌شناسی و تاریخ هنر این دوره‌ی تاریخی در غرب ایران گشود. به جز تعدادی صورتک، که جنس آن‌ها از طلاست، سایر اشیای این مجموعه از نقره ساخته شده‌اند، زیرا در آن زمان، معیار مبادله در داد و ستد نقره بوده است. نگارندگان، قصد دارند در این مقاله به بحث و بررسی درباره‌ی صورتک‌های طلایی این گنجینه و مقایسه‌ی آن‌ها با نمونه‌های مشابه در سایر فرهنگ‌ها بپردازند.

---

منطقه‌ی قفقاز که با حمله‌ی داریوش بزرگ به سکاها در سال (۱۲-۵۱۳ ق.م) ضمیمه‌ی امپراتوری هخامنشی شد، در سراسر دوره‌‌ی هخامنشی، مرزهای شمالی این امپراتوری را شکل می‌‌داد. مناطق امروزی گرجستان، آذربایجان و ارمنستان که به‌طور کلی، شامل کشورهای قفقاز جنوبی است، بخشی از ملل تابعه‌‌ی هخامنشیان بوده‌‌ است. فهرست‌‌های رسمی امپراتوری هخامنشیان از ملل تابعه، تنها به نام ارمنستان اشاره کرده‌‌اند و موقعیت سایر مناطق، در دستگاه اداری امپراتوری چندان روشن نیست. تنها منبع نوشتاری که در این‌باره، اطلاعاتی می‌دهد، تاریخ هرودوت است و داده‌‌های باستان‌‌شناسی نیز نشان می‌‌دهد که از اواخر (قرن ۶ ق.م) تغییرات عمده‌‌ و نوآوری‌‌های زیادی در مواد فرهنگی این ناحیه به‌وجود آمده که ناشی از حضور پارسیان است. براساس داده‌‌های باستان‌‌شناسی، که مهم‌ترین آن‌‌ها کاخ‌‌هایی با ستون‌‌های زنگی‌شکل از نوع هخامنشی است و نوشته‌‌های هرودوت و سایر مواد فرهنگی، مشخص می‌شود که بخش غربی ارمنستان به ساتراپی هیجدهم و بخش شرقی آن به ساتراپی سیزدهم و منطقه‌‌ی آذربایجان به ساتراپی یازدهم مندرج در لیست هرودوت تعلق داشتند. ضمن این‌که بخش غربی گرجستان، یعنی کلخیس، به‌‌طور مستقیم وارد ساتراپی‌‌های پارسیان نبود و درحد نهایی مرزها وظیفه‌‌ی پاسداری از قسمت‌‌های شمالی در برابر حملات سکاها را برعهده داشت و بخش شرقی گرجستان، یعنی ایبریا، نیز احتمالاً داخل در ساتراپی هیجدهم یا یازدهم مندرج در لیست هرودوت بوده است. به‌طور کلی، هدف از این تحقیق بررسی جایگاه اداری کشورهای امروزی گرجستان، آذربایجان و ارمنستان در سیستم اداری ساتراپی‌‌های هخامنشی براساس داده‌‌های باستان‌‌شناسی است. روش این تحقیق نیز بر پایه‌‌ی مطالعات کتابخانه‌‌ای و بازدید میدانی از محوطه‌‌های مورد بحث است.

---

بخش عمده‌‌ای از مساحت کشور ایران، نواحی گرم‌وخشک است. بافت شهری در این مناطق متناسب با اقلیم گرم‌وخشک به‌وجود آمده و به‌گونه‌‌ای طراحی شده است که پاسخ‌گوی نیازهای ساکنان آن باشد. از این دیدگاه، تمام بافت‌‌های نواحی گرم‌وخشک ایران شرایط به‌نسبت یکسانی دارد. سرایان نیز از شهرهایی است که در حاشیه کویر مرکزی ایران واقع شده و بافت تاریخی ارزشمند و متناسب با شرایط کویری دارد. این شهرستان در شمال‌ غربی استان خراسان جنوبی قرار گرفته و به‌دلیل دارا بودن ویژگی‌‌های اقلیمی، جغرافیای زیستی و هم‌جواری با کوه و دشت، و قرار گرفتن در مسیر جاده ارتباطی خراسان بزرگ، برای سکونت مکانی مناسب بوده و این امر موجب رشد و توسعه آن در دوره‌های مختلف تاریخی شده است. در بافت قدیم شهر سرایان، آثار معماری از دوران تیموری تا پهلوی وجود دارد. آثار معماری برجای‌مانده از بازار، مسجدجامع، کاروان‌سرا، شش‌محله مختلف با آب‌انبارها و مساجد کوچک خود، دلیلی بر پویایی این بافت در گذشته نه‌چندان دور است. هدف از بررسی و شناسایی همه‌جانبه این نوع بافت، مطالعه معماری گذشته این منطقه و تبیین هویت ساخت‌وساز ساختمان‌های نواحی حاشیه کویری ایران است؛ ازهمین‌رو نگارش مقاله حاضر براساس گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات میدانی و به‌روش پیمایشی در محل با روی‌کرد تاریخ فرهنگی انجام گرفته و هدف از آن، دریافت منطق چیدمان ساختمان‌ها و بازسازی بخش ازبین‌رفته بافت قدیم شهری و محله‌‌ای سرایان از عهد صفوی تا دوره پهلوی اول است. 

---

دو ویژگی بنیادین هنر یادمانی ساسانی، یعنی سنت واقع‌گرایی و سنت مقامی به بهترین شکل در نگارکندهای صخره‌ای این دوره نمود یافته‌اند؛ به گونه‌ای که در کنار هم یک نظام نشانه‌ای رمزآلود را پدید آورده‌اند. معناکاوی این نظام نشانه‌ای با توسل به «رویکرد نشانه‌شناختی: بافت‌گرایی و پیوستار متنی (تصویرشناسی مقایسه‌ای)» میسر خواهد شد. آنچه بن‌مایه این جستار شد، خطای دید ناشی از اجرای پرسپکتیو در نگارکند صخره‌ای بهرام دوم در نقش رستم فارس است. این مسأله که امر را در شخصیت‌شناسی برخی پیکره‌ها بر محققان مشتبه ساخته است، بسی پرسش برانگیز است. چرا هنرمند عصر ساسانی در مواقعی عامدانه به اجرای پرسپکتیوی بی‌ضرورت دست زده است؟ نتیجه مطالعات حاکی از آن است که ترفندهای هنری چون پرسپکتیو نیز نقش یک عنصر نشانه‌ای نمادین را در این آثار ایفا نموده‌اند؛ چنان که این ترفند در نگارکند بهرام دوم در نقش رستم فارس به دور از هر گونه ژرفانمایی، تنها با مفهومی سیاسی مبنی بر حق ولیعهدی همراه است. پرسپکتیو عینیت‌یافته در نگارکند صخره‌ای شاپور اول در نقش رجب فارس نیز در عین ژرفانمایی، نشانه‌ای مبنی بر اولویت در حق ولیعهدی است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش از نوع پژوهش‌های تاریخی است که با رویکرد نشانه‌شناختی به تحلیل مسأله پرداخته است.
 

 

---

این مقاله دیدگاهها و پژوهشهای محققان مختلف را درباره پل الله وردیخان دربردارد. به طور مختصر، این مقاله بررسی دو موضوع مهم را هدف عمده خود قرار داده است: اول) سازنده پل کیست و منابع در این باره چه می‎گویند؟ دوم) با وجود خطای فاحش در خصوص تاریخگذاری پل، یعنی زمان آغازین ساخت و انجام آن، پس زمان واقعی آغاز و انجام آن کدام است؟ علاوه بر این دو دیدگاه، ویژگیهای مختلف معماری پل نیز بررسی شده است.

---

موضوع المقاله المعد هو بحث یتعلق بانتساب ضریح برجى الشکل فى مدینه آمل لحسن بن على الطروشى الحسینى الملقب بناصر الحق (۲۳۰ـ ۳۰۴ ق) وهو من سلاسه الزیدیین وحججهم بمازندران بالقرن ۴ ق ودلائل تلک الشهره . لقد حاول المحقق بالإعتماد على منابع تاریخ الزیدیه، مصادر الرجال والتواریخ المحلیه أن یستعرض شرحاً لحیاه ناصر الحق . وفى اثر ذلک ضمن بیان تاریخ مختصر لإعاده البناء والترمیم الکامل لتشیید البقعه فى القرن ۹ ق، سیلقى المحقق الضوء على خصائصها المعماریه مع أخذ التحقیقات المیدانیه التى تم إجراؤها فى الإعتبار و أیضاً تألیفات المستشرقین الذین شاهدوا الضریح والتقاریر التى نشروها عنه .

---

حمام‌های عمومی در بافت شهرهای اسلامی از اهمیت زیادی برخوردارند و تقریباً از مهمترین بناهای شهری پس از مسجد و مدرسه محسوب می‌شوند. عوامل متعددی در شکل گیری فضاها و بخشهای حمام نقش دارند که مهمترین آنها تنظیم دما، رطوبت، مسیر دسترسی و قرارگیری در بافت شهری، آبهای روان و ایجاد راههای خروجی فاضلاب است. در این مقاله کوشیده‌ایم با بررسی و مطالعه و مقایسه تطبیقی معماری حمامهای صفوی تا قاجار در شهر اصفهان، کلیه عوامل اثرگذار بر شکل گیری و نوع ساختار معماری آنها، شناسایی شود. از همین رو، پس از بررسی میدانی تعداد ۱۳ باب حمام عمومی در شهر اصفهان و تهیه و تنظیم گزارشها، داده‌های به‌دست آمده با استفاده از نرم افزار آماریSPSS و آزمون همبستگی اسپیرمن (ناپارامتریک) تجزیه و تحلیل شده و همبستگی و ارتباط میان عوامل و شاخصه‌های مؤثر بر معماری آنها در جداولی آمده است.

---

گنجینه غار کلماکره که شامل صدها قلم شیء زرین و سیمین است در سال ۱۳۶۸ از غاری به همین نام در پل دختر لرستان توسط یک روستایی پیدا شد. اشیای این مجموعه علاوه بر موضوع زیبایی شناختی، اطلاعات با ارزش باستان شناسی را نیز به همراه دارند. ویژگی منحصر به فرد برخی از این آثار وجود نوشته‌هایی به خط آرامی قدیم، آشوری جدید و ایلام نو است. رمز گشایی این نوشته‌ها توسط پژوهشگرانی چون جین لمبرت، فرانچز والت و رسول بشاش صورت گرفت. حاصل این مطالعات ضمن ارائه اطلاعاتی از یک دولت محلی ناشناخته ایلام نو، فصل نوینی را در مطالعات باستان‌شناسی این دوره خاص ارائه می‌کند که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود.

---

هر ساله تعداد زیادی سکه های اشکانی به موزه‌های کشور هدیه داده می شود که به‌علت نامشخص بودن محل پیدا شدن آنها نمی‌توان به اصالت آن سکه‌ها پی برد. این تکه فلزهای سرگردان که هرساله کشف می‌گردد بخشی از آن متعلق به دوره اشکانی می باشد که به‌علت حکومت طولانی این سلسله بخش اعظم این یافته‌ها را تشکیل می‌دهد. که برای پی بردن به اصالت آنها مورد مطالعه را موزه رضای عباسی قرا داده‌ایم. داده‌های آماری از این سکه‌های سرگردان در مقایسه به تاریخ سیاسی آنها می‌توان چهره روشنی را در مقایسه با مستندات تاریخی درباره این سکه‌ها به ما بدهد. در این مقاله سعی در نشان دادن اصالت این سکه‌ها با نتیجه‌گیری از داده‌های آماری از این سکه‌های شاهان دوران اولیه اشکانی که در موزه رضای عباسی و تطابق آن با منابع تارخی خواهیم داشت.

---

-

---

التصمیم و الرسوم علی السجاد الیدوی لکل قوم و طائفة، یعکس المعتقدات، التقالید، القیم و حتی القصص و الأساطیر لذلک القوم و تلک الطائفة. و لکن أحیاناً تستخدم الکتابه لنقل هذه المفاهیم و تلک التصامیم التی تساعد علی الوصول لهذه الغایة. هذا المقال یقوم و بشکل إجمالی دراسه و بحث سیر تطور الخط و جمالیاته (منذ ظهور الخط و حتی الآن) و کذلک دور الخط الجمیل فی تصمیم السجاد الإیرانی من الجوانب العملیه و التزیینیه المختلفة. أنواع التصامیم المستخدمه فی السجاد حظیت بالإهتمام البالغ، و ذلک بغیه تعیین و تحدید مکانه الخط فی کل نوع من التصامیم. کذلک فإن فحوی و مضمون المدونات الکتابیة، أنواع الخطوط المستخدمه و علاقتها ببعضها البعض و أیضاً العوامل الإجتماعیه و الثقافیة، بما فی ذلک المستوی العلمی، السلام و أمن المجتمع و غیرها، قد تم بحثها و دراستها فی هذا المقال.

---

إن لدراسه العملات النقدیه أهمیه فی إثبات أو نفی بعض الأحداث التاریخیه مما ورد فی الکتب والمصادر. وقد حظیت المسکوکات فی عهد الولاه العباسیین بطبرستان إبان القرون الأولی باهتمام بالغ أیضاً؛ نظراً لما لها من دور محوری فی الکشف عن الواقع السیاسی، والإقتصادی والدینی هناک. أما البحث الحالی فهو دراسه تحلیلیه لخمسه وتسعین نموذجاً من العملات المسکوکه من عهد الوالی العباسی (عمر بن العلاء) فی طبرستان خلال ولایاته الثلاث فیها، والتی تکشف عن استمرار العمل بالنقوش فی ضرب المسکوکات النقدیه والإبقاء علی أربعه نماذج منها فی العهد المذکور. وقد حرص کتّاب المقال علی تحلیل ودراسه تلک النقوش وتقسیمها إلی مجامیع مستقله بغیه التعرف علی أوضاع وأحوال حکم عمربن العلاء مده تولیهِ إقلیم طبرستان.

---

بی شک سفال یکی از مهم ترین داده هایی است که می تواند به شناخت هرچه بهتر جوامع و فرهنگ ها کمک شایانی کند. به رغم معرفی سفال های معروف به سلطان آباد و طبقه بندی آنها از چند دهه قبل تاکنون، اطلاعات بسیار محدودی درباره منشأ ساخت این گونه های سفالین و نیز محوطه های باستانی که دارای این گونه های سفالی اند، منتشر شده است. به نظر می رسد از دلایل اصلی این امر یافت نشدن این ظروف از کاوش های علمی باستان شناسی است، زیرا اغلب این سفالها از حفاری غیرمجاز به دست آمده و وارد موزه ها و مجموعه های خصوصی مختلف شده است. ازاین رو، اطلاعات ما در رابطه با شناخت منشأ، وسعت و درصد پراکندگی این گونه های سفالی بسیار محدود است.      در پژوهش حاضر برآنیم به شرح مختصری درباره معرفی ویژگی های فنی و تزیینی این سفال، منشأ ساخت، پیشینه تاریخی و مکان یا مکان های احتمالی تولید آنها بپردازیم. سپس بر پایه اطلاعات حاصل از کاوش ها و بررسی های باستان شناسی اخیر به شرح و توضیح این گونه های سفالین بپردازیم.

---

از اواسط هزاره نخست پیش از میلاد، به تدریج روابط دوجانبه ای میان مردمان ساکن فلات ایران و یونانیان به وجود آمد. این روابط که، جنبه های خصمانه ی آن نظرات را بیشتر به خود جلب کرده است، منجر به تأثیر و تأثراتی در فرهنگ و هنر این مردمان شد. پژوهش در کم و کیف این روابط، پایه ای مهم در شناخت این دو فرهنگ است. در این مقاله، نویسندگان تلاش کرده اند تا در میان تأثیرات قابل توجهی که هلنیسم بر فرهنگ و هنر دوره پارت گذاشته، با بررسی تأثیراتی که اصول و قوانین زیبایی شناسی یونان بر پیکرتراشی دوره پارت نهاده، به نتیجه ای کلی در مورد مسیر تحول هنر دوره پارت دست یابند.