---

شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان، همواره برای آنکه به لطف و شیرینی و رسایی کلام خویش بیفزایند، از مثل بهره‌ برده‌اند. در میان نویسندگان معاصر، محمدعلی جمال‌زاده در داستان‌های خویش از مثل مکرر استفاده کرده است. او در پنج داستان در مجموعۀ یکی بود و یکی نبود، ۷۳ مثل به کار برده است. شیوه‌های کاربرد (چون اقتباس، حل، اشاره و تصویرسازی) و کارکردهای مختلف (چون اجتماعی، ارزشی، اخلاقی، انتقادی و طنزآمیز) اهمیت مثل را در نظر این نویسنده و کنجکاوی و علاقه‌مندی او را نسبت به ادبیات عامه نشان می‌دهد. همچنین بیان ارزش‌های بارز فرهنگی و یا مخالفت با ضد ارزش‌ها از نظر مضمونی برای نویسنده اهمیت داشته است. در مجموعۀ یکی بود و یکی نبود، کاربرد مثل‌ها به تقویت و پرداخت بعضی عناصر داستانی (شخصیت‌ پردازی، لحن، فضاسازی، موضوع و درون‌مایه و ... ) نیز کمک کرده است. می‌توان گفت کاربرد مثل جزو ویژگی‌های سبکی جمال‌زاده شده است.
 

---

پژوهش حاضر مطالعۀ مقایسه‌ای است دربارۀ آیین‌های مرتبط با تولد و نام‌گذاری در فرهنگ کردستان شهرستان سنندج که با گویش سورانی صحبت می‌کنند. این پژوهش با توجه به عامل جنسیت، به تحلیل منتخبی از این آیین‌ها در چارچوب نظریۀ آمیختگی مفهومی پرداخته است. بر این اساس، با شیوۀ مصاحبۀ عمیق در دسترس از یک سخنگوی زن میان‌سال تحصیل‌کردۀ کردزبان ، آیین‌های مختلف مربوط به حوزۀ مفهومی تولد نوزاد جمع‌آوری شده و سپس جهت کسب اطلاعات بیشتر، با روش «مصاحبۀ هدفمند گروهی»، تعداد پنج نفر از سخنگویان زن و مرد بی‌سواد بین ۵۰ تا ۷۰ سال که زبان مادری آن‌ها کردی سورانی بوده و مکالمات روزمرۀ خود را به این زبان انجام می‌دهند، مورد مصاحبه قرار گرفته و روایت آن‌ها از آیین مورد نظر ضبط شده است. تحلیل آیین‌های مستخرج از متن مصاحبه‌ها نشان‌دهندۀ آن است که فرهنگ کردی سورانی سنندج جهت خلق معناهای همسو با قالب فرهنگی جنسیتی یا از دروندادهای متفاوت جهت خلق معنا بهره می‌برد و یا در مواردی جالب توجه‌تر، با گزینش نگاشت‌های متفاوت از یک یا چند درونداد واحد، فضای آمیختۀ مفهومی تازه‌ای را در تطابق با قالب فرهنگی جنسیتی شامل «زن خوب= زیبا، صبور، همسر» در برابر «مرد خوب= قوی، کوشا، نان‌آور» شکل می‌دهد. بر این اساس، قالب‌های جنسیتی عامل مؤثر در فرایند معناسازی آیین‌های تولد و زایش فرهنگ کردی سورانی سنندج قلمداد می‌شوند.