چکیده
علت بسیاری از خرابی‌های ناشی از زلزله در نهشته‌های سست تا نیمه متراکم اشباع، روانگرایی است. بیشتر پژوهش­ها در زمینه بررسی پتانسیل روانگرایی بر روی ماسه (تمیز) متمرکز بوده و پژوهش بر روی ماسه لای­دار و لای محدود می باشد. از این رو، تمامی زوایای آن به درستی شناخته نشده است، همچنین پژوهش‌های پیشین نشان داده است که تاکنون اثر CSR بر روی میزان لای بحرانی در بررسی پتانسیل روانگرایی ماسه حاوی ۴۰ درصد ریزدانه و فراتر مورد بررسی قرار نگرفته است، بنابراین در این پژوهش با استفاده از آزمایش سه محوری تناوبی، تأثیر نسبت تنش سیکلی (CSR) و درصد ریزدانه غیر خمیری در فشار همه‌جانبه ثابت بر پتانسیل روانگرایی ماسه لای­دار مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در این مقاله تأثیر فشار وارده بر اسکلت خاک در مرحله اشباع سازی، بر نتایج روانگرایی بررسی شده است. خاک مورد استفاده در این پژوهش ماسه ۱۶۱ و لای غیر پلاستیک فیروزکوه با ۳ ترکیب ماسه تمیز، ماسه با ۳۰ درصد لای و ماسه با ۶۰ درصد لای است.  تمامی آزمایش­ها در فشار همه جانبه ثابت ۱۰۰ کیلوپاسکال و دانسیته نسبی پس از تحکیم حدود ۳۲ درصد و طبق استاندارد ASTM.D-۵۳۱۱ انجام پذیرفته است. بر اساس نتایج حاصل شده با افزایش لای در ماسه به میزان %۳۰، کاهش مقاومت روانگرایی رخ داده و سپس با افزایش بیشتر لای، افزایش مقاومت مشاهده می‌شود. با افزایش ریزدانه تا ۳۰ درصد، رفتار ماسه حاکم بوده و در مقدار ریزدانه‌های بیشتر از ۳۰ درصد، رفتار خاک ریزدانه و لای حاکم شده است. همین‌طور نتایج نمایانگر آن است که با تغییرات نسبت تنش سیکلی، میزان درصد ریزدانه‌هایی که به ترتیب بیشترین فشار آب حفره‌ای را ایجاد می‌کنند تغییر خواهند کرد. در همین راستا معادله منحنی روانگرایی محدوده­ای از خاک‌های ماسه تا ماسه لای­دار ارائه شده است. از سویی دیگر، تأثیر فشار وارده بر اسکلت خاک در مرحله اشباع سازی ( ) نمونه‌ها، بر روی نتایج روانگرایی و کرنش‌های حاصل از آن، در ماسه با ۶۰ درصد لای، ماسه با ۳۰ درصد لای و تا حد کمتری بر روی ماسه مشهود به نظر می‌رسد.
کلمات کلیدی: آزمایش سه محوری تنابی، پتانسیل روانگرایی، ماسه لای دار، نسبت تنش سیکلی، ریزدانه غیر پلاستیک