---

سابقه و هدف: امروزه تغییرات زیاد در نحوه زندگی و کمبود فرصت برای آماده سازی غذا، نیاز به غذاهای آماده و نیمه آماده را افزایش داده است. هدف  این تحقیق بررسی تغییرات کمی و کیفی ترکیب اسیدهای چرب کنسروفسنجان در طی فرایند و زمان ماندگاری  و همچنین بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی این کنسرو و روغن استخراج شده از آن در طی فرآیند کنسروسازی و طول دوره نگهداری آن بود.
مواد و روش ها:  برای بررسی اثر حرارت و زمان ماندگاری بر کنسرو فسنجان، نمونه های تولیدی طی فرایند  و همچنین کنسروها پس از مدت زمان ماندگاری ۲۳، ۴۵، ۶۸ روز در دمای ۵۵ درجه سانتی گراد که به ترتیب معادل ۶ ، ۱۲ و  ۱۸ ماه در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد (دمای مرجع) بود مورد آزمایش قرار گرفت. تاثیر فرآیند و طول دوره نگهداری بر ترکیب شیمیایی و کیفیت کنسرو فسنجان و روغن استخراج شده از آن بررسی شد.
یافته ها:  پس از سترون‌سازی کنسرو فسنجان میزان اسیدیته، پراکسید، رطوبت و تیرگی کنسرو افزایش و میزان ترکیبات فنولی و ویتامین A کاهش یافت اما اختلاف معنی‌داری ناشی از محصولات ثانویه فساد چربی و pH مشاهده نشد) ۰۵/۰(p>. همچنین در طول مدت نگهداری نمونه‌ها، محصولات اولیه فساد چربی به طور معنی‌داری افزایش و ترکیبات فنولی کاهش یافت. سایر پارامترهای کیفی چربی اختلاف معنی‌داری را نشان ندادند) ۰۵/۰(p>. طی فرآیند سترون‌سازی با کاهش اسیدهای چرب امگا-۳ ، نسبت اسیدهای چرب امگا-۶ به امگا-۳ افزایش یافت. 
نتیجه گیری: بهترین تاریخ مصرف کنسرو فسنجان بر اساس پارامترهای مورد بررسی قبل از ۶ ماه در دمای محیط بود.

---

سابقه و هدف: کنجد از پرمصرف ترین دانه های روغنی می باشد که علیرغم غنی بودن از املاح معدنی، دارای برخی ترکیبات ضد تغذیه‌ای می باشد که از عوامل محدود کننده دسترسی مواد مغذی به بدن هستند. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی برخی ترکیبات ضدتغذیه ای (اگزالات و فیتات) و فلزات سنگین (سرب و کادمیوم) در روغن کنجد، دانه کنجد خام و پوست گیری شده می ‌باشد.
مواد و روش ها: دو واریته دانه کنجد بومی ایران، دشتستان ۲ و داراب ۱۴ ، از مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج تهیه شد. اگزالات و فیتات دانه کنجد خام ، پوست گیری شده و روغن آن به روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) و سرب، کادمیوم، کلسیم، منیزیم، روی، آهن و منگنز به روش اسپکتروفوتومتری جذب اتمی اندازه گیری شدند.
یافته ها: مقدار سرب همه نمونه ها بالاتر از حداکثر سطح مجاز و مقدار کادمیوم آنها پایین تر از حداکثر سطح مجاز در استاندارد ایران می باشد. واریته داراب حاوی مقدار بیشتری اسید فیتیک و واریته دشتستان دارای مقدار بالاتری اسید اگزالیک می‌باشد. بیشترین میزان املاح معدنی در نمونه ها مربوط به کلسیم می باشد. روغن استخراج شده از دانه های کنجد خام فاقد اسید فیتیک و حاوی حدود ۵/۲ میلی گرم بر کیلوگرم اسید اگزالیک می باشد.
نتیجه گیری: دانه کنجد خام دارای برخی ترکیبات ضد تغذیه ای می‌باشد که پوست گیری مقدار این ترکیبات را بطور قابل توجهی کاهش می دهد، ضمن آنکه مقدار این ترکیبات در روغن کنجد بسیار کمتر از حد استاندارد ایران و کدکس می باشد. از این رو درصورت کاربرد دانه کنجد خام بهتر است ارزیابی کیفیت آن صورت پذیرد.

---

در مرحله رنگبری روغن خوراکی، رنگ و بسیاری از ناخالصی های موجود از طریق جاذب که معمولاً خاک رنگبر است، از روغن خارج مـی شـوند. جاذب های حاوی سیلیس قابلیت رنگبری بالایی دارند اما در این تحقیق نقش اکسیدهای آلومینیوم و منیزیم در کنار سیلیس بعنوان جزء اصلی جاذب بررسی شد. فرایند رنگبری روغن سویا با مقادیر ۱ و ۲ درصد جاذب های متشکل از نسبت های مختلف سیلیس، اکسیدهای آلومینیوم و منیزیم انجام شد. میزان اندیس های پراکسید و اسیدی، کلروفیل، کاروتنوئید، رنگ قرمز و زرد ، مقادیر مس و آهن نمونه­های رنگبری شده تعیین گردید. نتایج نشان داد تأثیر نسبت ۲ درصد وزنی جاذب در کاهش کلیه فاکتورهای مورد بررسی بیشتر از نسبت ۱ درصد بود. در مقادیر ۲ درصد، جاذب متشکل از ۹۰ درصد سیلیس و ۱۰ درصد اکسید منیزیم باعث کاهش ۸۲/۷۴ درصدی اندیس پراکسید شد و جاذب متشکل از۷۰ درصد سیلیس و ۳۰ درصد اکسید آلومینیوم، اندیس اسیدی را به میزان ۵۰ درصد کاهش داد (۰۵/۰˂p). در کاهش میزان کلروفیل، جاذب های ترکیبی حاوی اکسیدهای آلومینیوم و منیزیم به ویژه انواع دارای ۱۰ یا ۱۵ درصد اکسید منیزیم موثر بودند. در رابطه با کاهش میزان کاروتنوئید جاذب های متشکل از مقادیر بیشتر اکسید آلومینیوم موثرتر از سایر جاذب ها بودند. افزودن اکسیدهای آلومینیوم و منیزیم اثر معنی داری بر کاهش میزان رنگ قرمز در مقایسه با نمونه شاهد داشت. میزان مس نسبت به نمونه شاهد حدود ۵۰ درصد کاهش یافت (۰۵/۰˂p). بیشترین کاهش در میزان آهن با استفاده از جاذب حاوی۷۰ درصد سیلیس، ۱۰درصد اکسید آلومینیوم و ۲۰ درصد اکسید منیزیم حاصل شد. نتایج این پژوهش نشان داد که جاذب های مورد بررسی طی فرآیند رنگبری روغن سویا عملکرد مناسبی را نشان دادند و تفاوت قدرت رنگبری به میزان مصرفی، ترکیبات موجود در جاذب به ویژه اکسیدهای آلومینیوم و منیزیم و نوع ناخالصی بستگی دارد.

---

با توجه به اهمیت و تاثیر روش فرآیند در ویژگی های نهایی محصولات لبنی، در این پژوهش به بررسی ویژگی­ های مهمترین فرآورده حاصل از چربی شیر یعنی کره که به دو روش سنتی( با استفاده از تخمیر) و صنعتی (متداول) بدون تخمیر در دو فصل زمستان و تابستان تهیه شده بود، پرداخته شد. به همین منظور، بر روی نمونه های کره تهیه شده از ماست و خامه در دو فصل تابستان و زمستان از یک دامداری در منطقه سراب آذربایجان شرقی، پروفایل اسید های چرب، استرول گیاهی، عدد پراکسید، عدد صابونی و یدی، نقطه ذوب و ضریب شکست اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده نشان داد که به طور کلی کره حاصل از فرآیند سنتی نسبت به کره معمول، اسیدهای چرب کوتاه زنجیر بیشتری دارد و اسیدهای چرب کوتاه زنجیر  (C۴-C۱۰) در کره تولید شده در فصل تابستان بیشتر از زمستان است. همچنین بیشترین میزان اسیدهای چرب غیر اشباع در کره فصل زمستان و در نوع سنتی بیشتراز کره صنعتی بود. در مقایسه اسیدهای چرب ترانس  بیشترین مقدار به کره غیر تخمیری تابستان و کمترین مقدار به کره تخمیری زمستان اختصاص یافت. نسبت امگا ۶ به امگا ۳ در کره سنتی کمتر از صنعتی و کره فصل تابستان از میزان اسید لینولئیک کنژوگه (CLA) بیشتری برخوردار بود. کره غیر تخمیری تولید شده در فصل تابستان میزان فیتواسترول بیشتری در مقایسه با کره تخمیری داشت. عدد پراکسید و صابونی کره سنتی زمستان بالاتر از تابستان بود و عدد یدی کره تخمیری زمستان بیشتر از نوع غیر تخمیری بود. شاخص های نقطه ذوب و ضریب شکست اختلاف معنی داری در ارتباط با نوع فصل نداشتند و تمامی نتایج با محدوده اعلام شده استاندارد ملی مطابقت داشت. بر اساس نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت که به طور کلی مطلوبیت تغذیه ای کره تخمیری بیشتر از کره غیر تخمیری است.

---

این مطالعه با هدف بررسی تاثیر کپسوله کردن اسانس سیر به روش نانوامولسیون بر پایداری اکسیداتیو روغن زیتون انجام شد. اثر درصدهای مختلف اسانس سیر بر اندازه قطرات نانوامولسیون، راندمان انکپسولاسیون، خواص آنتی اکسیدانی، پایداری و کدورت در غلظت‌های ۲۰۰، ۴۰۰ و ppm ۶۰۰ مورد بررسی قرار گرفت. میانگین اندازه قطرات نانوامولسیون ها از ۵۰.۷۵ تا ۲۲۰.۲۰ نانومتر متغیر بود. نانوامولسیون ها به روغن زیتون اضافه شدند و اندیس پراکسید، اندیس تیوباربیتوریک اسید، اندیس یدی، اندیس اسیدی، خواص آنتی اکسیدانی و خواص حسی روغن در فواصل نگهداری ۱، ۳۰، ۶۰ و ۹۰ روز اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که از روز ۳۰ تا ۹۰، کمترین مقدار اندیس های پراکسید، تیوباربیتوریک اسید، اسیدی و همچنین بیشترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی (کمترین IC۵۰) در نمونه با بالاترین غلظت نانوامولسیون اسانس (روغن زیتون محتوی ppm ۶۰۰  نانوامولسیون اسانس سیر ریزپوشانی شده با صمغ عربی) مشاهده شد.
 

---

هدف از مطالعه حاضر بررسی تولید سس مایونز حاوی اولئوژل تهیه شده بر پایه روغن کنجد و ارگانوژلاتورهای اتیل سلولز و موم کارنوبا و ارزیابی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و ارگانولیپتیکی آن بود. در این پژوهش، ابتدا بهینه سازی تولید اولئوژل، بر اساس میزان سفتی و میزان مهاجرت روغن، صورت پذیرفت و تیمار حاوی ۴۱/۷ گرم از موم کارنوبا و ۴۱/۴ گرم اتیل سلولز بعنوان تیمار بهینه انتخاب گردید.  سپس ۵ نوع نمونه سس مایونز تهیه و آزمون­های فیزیکوشیمیایی و حسی  در روزهای ۱ ، ۳۰ و ۶۰، روی آن­ها انجام شد. در طی دوره نگهداری، میزان اولئوژل جایگزین شده دارای یک رابطه عکس با اندیس پراکسید، تیوباربیتوریک اسید و میزان روغن آزاد شده و یک رابطه مستقیم با پایداری امولسیون نمونه­ها بود. همچنین نتایج نشان داد که زمان نگهداری، تاثیر معنی داری روی خصوصیات رنگی نمونه­ها ندارد؛ اما با افزایش میزان اولئوژل، مولفه ^*L نمونه­ها کمتر اما مولفه ^*a و ^*b نمونه­ها بیشتر می­گردد. در ارزیابی ارگانولیپتیکی، در انتهای دوره نگهداری همه تیمارها در محدوده مطلوب و متوسط قرار داشتند .بنابراین می­توان با استفاده از اولئوژل بر پایه روغن کنجد و ارگانوژلاتورهای اتیل سلولز و موم کارنوبا، سس مایونزی با خواص فیزیکوشیمیایی و حسی مطلوب تهیه کرد. 

---

---

در این پژوهش امکان­سنجی صمغ­گیری و خنثی­سازی روغن خام کانولا با استفاده از فرایند غشایی بررسی شده است. میسلای روغن خام کانولا با استفاده از حلال هگزان به نسبت­های ۲۰:۸۰ و ۳۰:۷۰ تهیه و جهت صمغ­گیری و پس از افزودن %۳/۰ اسیدفسفریک  %۸۵ تحت سطوح فشار ۲، ۳ و ۴ بار و سرعت جریان در ۵/۰ و m/s۰/۱ از غشا عبور داده شد؛ در مرحله خنثی­سازی نیز پس از افزودن محلول آبی سود NaOH در دو غلظت %۱۰ و %۳۰ تحت شرایط قبل و همچنین سطوح دمایی ۳۰، ۴۰ و ۵۰ درجه سانتیگراد از غشا عبور داده شد. مطابق نتایج در میسلای ۲۰:۸۰، با گذشت زمان شار تراوه به تدریج کاهش یافته و پس از ۲۰ دقیقه به حالت پایا رسید؛ بررسی اثر توام دما و فشار بر میزان شار تراوه در مرحله خنثی­سازی و در شرایط تعادلی آشکار ساخت که بیشترین شار مربوط به شرایط ^۰ C۴۰ و bar۴ و m/s۰/۱ می­باشد؛ همچنین در میسلای ۳۰:۷۰ نیز بیشترین شار مربوط به شرایط  ^۰ C۵۰ و bar۲ و m/s۰/۱ بود. نتایج آزمون­های فیزیکوشیمیایی نیز آشکار ساخت که اختلاف معنی داری میان میزان فسفر و فسفاتیدها در هر دو روش فیلتراسیون غشایی و تصفیه سنتی مشاهده نشد (۰۱/۰>p)؛ اما کاهش اسیدیته در روش فیلتراسیون غشایی نسبت به روش تصفیه کلاسیک، به طرز معنی داری بیشتر بود (۰۱/۰>p). کاهش اندیس پراکسید نیز در روش تصفیه کلاسیک نسبت به روش فیلتراسیون غشایی، به طرز معنی داری بیشتر بود (۰۱/۰>p). از لحاظ رنگ نیز نتایج نشان داد که روش فیلتراسیون غشایی قادر به کاهش رنگ زرد در روغن خام نبود در حالی که روش تصفیه کلاسیک، به طرز معنی داری رنگ زرد را کاهش داد (۰۱/۰>p). شاخص رنگ قرمز در روش تصفیه کلاسیک نیز، کاهش معنی داری نسبت به روش غشایی داشت (۰۱/۰>p).