جستجو در مقالات منتشر شده
۲ نتیجه برای سادات طباطبایی
دوره ۱۰، شماره ۴۴ - ( خرداد و تیر ۱۴۰۱ )
چکیده
«دختر پوستین‌پوش» نام تیپی است که در آن دختری از آزار پدر می‌گریزد. او برای گریز راهِ چاره‌ای می‌جوید و چاره را در پوستینی می‌یابد که از سر تا به پایش را بپوشاند. این تیپ که در فهرست آرنه ـ تامپسون با شمارۀ ۵۱۰B کلاسه شده و «پوست الاغ» نام دارد در طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی «خاکسترنشین» و در طبقه‌بندی قصه‌های عربی «پیراهنی مانند آفتاب، پیراهنی مانند ماه و پیراهنی مانند ستارگان» نام دارد. از آنجا که تیپ یادشده چندان میان پژوهشگران ادبیات مردمی ایران‌زمین شناخته‌شده نیست جستار پیش‌رو می‌کوشد آن را شناسانده و افزون‌براین با بهره‌گیری از مجموعه آثاری که در آن قصه‌های مردمیِ ایران و نیز سرزمین‌های مصر، عربستان، مراکش، سودان، فلسطین، عراق و اردن گرد آمده، روایت‌های ایرانی و عربی‌اش را بررسد تا دریابد این روایت‌ها را به چند دسته می‌توان تقسیم کرد. بررسی‌های انجام‌گرفته نشان می‌دهد که برمبنای راه چارۀ دختر برای گریز از خان‌ومان پدری می‌توان روایت‌های این تیپ را به سه دسته تقسیم کرد: ۱. ۵۱۰B. دختر پنهان‌شده در شیء؛ ۲. ۵۱۰B. دختر پوستین‌پوش/آدمک چوبی؛ ۳. ۵۱۰B. دختر و برادرش. علاوه‌براین پژوهش حاضر با تکیه بر الگوی فرامتنی پراپ درپی یافتن باورها و آیین‌های سازندۀ «دختر پوستین‌پوش» است. اسطوره و آیین‌های یافت‌شده در کیش زروان و مزداپرستی را می‌توان خاستگاهی برای این تیپ در قصه‌های ایرانی دانست، چراکه از آمیزش اهورامزدا با مادر، خواهر و دختر خود یاد کرده و «خویدوده» را کنشی آیینی و سپند می‌داند.
دوره ۱۱، شماره ۵۰ - ( خرداد و تیر ۱۴۰۲ )
چکیده
پیکرگردانی یکی از مضامین پرکاربرد قصه‌های عامه است که به تغییر شکل ظاهری، اساس هستی و هویت قانونمند شخص یا چیزی با استفاده از نیرویی ماوراءالطبیعی دلالت دارد. اشکال گوناگون پیکرگردانی و دلالتهای معنایی آن، در تفکر اسطوره‌‌ای بشر ریشه دارد. از این روی، در مقالۀ حاضر، برمبنای روش توصیفی ـ تحلیلی و منابع اسطورهشناسی ابتدا پیکرگردانیهای چهار جلد از مجموعه ده جلدی افسانه‌‌های خراسان استخراج و دستهبندی شده است. سپس ارتباط هر نوع از پیکرگردانیها با بن‌مایه‌‌های اسطوره‌‌ای مورد واکاوی قرار گرفته است. نتیجۀ این بررسی نشان می‌دهد که در ۷۹ قصۀ بررسی‌شده، ۱۶۵ مورد پیکرگردانی وجود داشت که کارکردهای اسطوره‌‌ای حیواناتی چون مار، شیر، کبوتر، خروس، آهو و غیره به شکلی نمادین در پیکرگردانی حیوانات سخنگو تجلی یافته است. همچنین، دگردیسی اشیا به انسان در قصه‌های عامۀ خراسان میتواند بازتابی از تفکر اسطوره‌‌ای جاندارپنداری یا آنیمیسم باشد. بنمایۀ اسطوره‌‌ای جاودانگی و گیاهتباری انسان در دگریسی انسان به گیاهانی چون هندوانه و نی، انار، نارنج و غیره انعکاس یافته است. دگردیسی دیو و پری به صورت انسان و موجودات دیگر حاکی از نفوذ باورهای اساطیری ایرانیان درمورد اهریمنی بودن آن‌هاست.
