---

اکسایش چربی‌ و روغن‌ موجب تولید مواد مضر می‌گردد که سلامت مصرف‌کننده را به خطر می‌اندازد. در پژوهش حاضر، فعالیت آنتی‌اکسیدانی عصاره میوه هندوانه کوهی مورد بررسی قرار گرفت. عصاره‌گیری با روش استخراج اولتراسوند با کمک حلال (اتانول) انجام شد. در این پژوهش فرایند استخراج توسط فناوری اولتراسوند با ۳ سطح ۲۰ آزمون بود، توسط روش سطح پاسخ صورت گرفت. نتایج حاصل از آنالیز آماری در شرایط بهینه، میزان زمان ۶۲/ ۱۸ دقیقه، شدت صوت khz ۵۶/۸۴ و دما ۵۲/۴۹ درجه سانتی‌گراد و میزان بازده استخراج ۸۴۵۶/۳۴ درصد گزارش شد. در این شرایط بهینه میزان ترکیبات فنولی و قدرت مهار رادیکال‌های آزاد عصاره‌ها در غلظت‌های (ppm ۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰، ۸۰۰) با آزمون فولین و DPPH مورد سنجش قرار گرفت و سپس عصاره در غلظت‌های (ppm ۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰، ۸۰۰) به نمونه روغن سویا بدون آنتی‌اکسیدان اضافه ‌شده و پارامتر‌های اندیس پراکسید، شاخص تیوباربیوتیک اسید (TBA) با نمونه روغن سویا حاوی ppm ۲۰۰ آنتی‌اکسیدان سنتزی (BHT) و نمونه شاهد مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد با افزایش غلظت عصاره میوه هندوانه کوهی در روغن سویا ppm ۸۰۰ تا ۱۰۰ میزان اندیس پراکسید، شاخص تیوباربیوتیک اسید (TBA) کاهش پیدا می‌کند و غلظت ppm ۸۰۰ عصاره به دلیل داشتن مقادیر بالاتر ترکیبات آنتی‌اکسیدانی ازنظر فعالیت مهارکنندگی رادیکال‌های آزاد مؤثرتر عمل نموده است.
 

---

ماست طعم‌دار فرمولاسیون لبنی است که در تهیه آن از میوه و سبزیجات و عصاره‌های مختلفی استفاده می‌شود. در پژوهش حاضر از عصاره زنجبیل با مقدارهای مختلف ۲، ۴، ۶ و ۸ درصد در فرمولاسیون ماست استفاده گردید و پس از نگهداری ماست به مدت ۱، ۱۰ و ۲۰ روز، فعالیت مهارکنندگی رادیکال‌های آزاد، ترکیبات فنولی و نیز آزمون‌های کیفی محصول (pH، اسیدیته، میزان آب­اندازی و ویسکوزیته) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد عصاره زنجبیل موجب شد تا ترکیبات فنولی محلول در آب و فعالیت آنتی اکسیدانی آن در طول مدت ۱۰ روز نگهداری بیشتر از ماست ساده باشد. به طوری‌که پس از ۱۰ روز بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی مربوط به ماست حاوی ۶ و ۸ درصد عصاره زنجبیل بود. کمترین میزان آب­اندازی در ماست حاوی ۸ درصد عصاره زنجبیل مشاهده شد که تفاوت معنی داری با نمونه‌های دیگر داشت (P<۰/۰۵). افت pH ماست با افزایش درصد عصاره و نیز افزایش طول دوره نگهداری بیشتر ‌شد. افزودن عصاره زنجبیل به ماست موجب کاهش ویسکوزیته شد ولی تاثیر چندان معنی‌داری بر میزان اسیدیته محصول در زمان­های نگهداری نداشته است (P<۰/۰۵).
 

---

اکسایش چربی‌ها در مواد غذایی، نگهداری آنها را شدیدا̋ کاهش داده و باعث می‌شود که غذا‌هایی با کیفیت غیر قابل قبول به مشتری ارائه شود. در همین راستا این پژوهش با هدف افزایش پایداری اکسایشی روغن کنجد با نانولیپوزوم‌های حاوی عصاره آنتی‌اکسیدانی گیاه بومادران صورت پذیرفت. در این مطالعه از ۶ غلظت نانولیپوزوم حاوی عصاره گیاه بومادران (۰، ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ پی‌پی‌ام)، در روغن کنجد استفاده گردید و آزمون‌هایی از قبیل اسیدیته، پراکسید، شاخص تیوباربیتوریک اسید، دی‌ان مزدوج روی آن روغن‌ها انجام گرفت و بعد از یافتن بهترین غلظت از نانولیپوزوم حاوی عصاره بومادران، این نمونه با نمونه حاوی همین مقدار عصاره آزاد بومادران و همچنین نمونه دارای ۲۰۰ پی پی‌ام BHT بعد از ۷ روز نگهداری در دمای ۶۳ درجه سانتی‌گراد مقایسه گردید. نتایج نشان داد که با افزایش زمان نگهداری میزان اسیدیته، شاخص تیوباربیتوریک اسید و دی‌ان مزدوج افزایش یافت ولی با افزایش نانولیپوزوم حاوی ۵۰۰ پی‌پی‌ام عصاره بومادران این ویژگی‌ها کاهش و سپس افزایش یافت. میزان پراکسید نمونه‌ها بر خلاف سایر ویژگی‌ها از روز ۵‌ام به بعد کاهش یافت. از طرفی مشخص گردید که نمونه حاوی ۵۰۰ پی‌پی‌ام عصاره آزاد گیاه بومادران دارای بالاترین میزان اسیدیته، پراکسید، شاخص تیوباربیتوریک اسید و دی‌ان مزدوج بود. بیشترین پایداری اکسایشی (۲۱/۱۴ ساعت) مربوط به روغن دارای نانولیپوزوم حاوی ۵۰۰ پی‌پی‌ام عصاره بومادران تعلق داشت. اسید چرب غالب در روغن کنجد حاوی نانولیپوزوم و همچنین شاهد، لینولئیک اسید بود و استفاده از آنتی‌اکسیدان تغییر قابل ملاحظه‌ای بر پروفایل اسیدهای چرب روغن کنجد نداشت. در نهایت می‌توان، بیان داشت که استفاده از نانولیپوزوم حاوی عصاره گیاه بومادران جایگزین مناسبی برای آنتی‌اکسیدان‌های سنتزی موجود در بازار می‌باشد.