---

-

---

این مقاله با توجه به مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی به  همسانیهای محتوایی اشعار علیرضا قزوه (تولد۱۳۴۲) و سمیح القاسم(۲۰۱۴-۱۹۳۹) دو شاعر معاصر ایرانی و فلسطینی در سه حوزه­ عشق؛ اعتراض و طنز  پرداخته است و نشان می دهد  به‌رغم تفاوتهایی که در دیدگاه‌های این دو شاعر هست، به دلیل تجربه­ شرایطی همگون چون درگیر بودن وطن آنها با جنگ و برخی از مصائب آن، نگاهشان به عشق، اعتراض  و طنز  قابل توجه و تأمل است؛ چنانکه  این نگاه در عشق به دگردیسی معشوق از معشوق  شعر غنایی به  معشوقی که شهید و مبارز است تحول می یابد؛  در اعتراض به اعتراض به خود و همنوعان و در سطح بالاتر به مجامع حقوق بشری متمایل می­شود و در طنز از طنزی گزنده و عمیق در سه سطح  واژگانی، جمله یا بند، و کلیت شعر  بهره می برد.

---

پژوهش حاضر رفتار توصیفگرهای موسوم به قید حالت در زبان فارسی را در چارچوب معنی­شناسی رویدادی، با هدف ارائۀ دسته­بندی مناسبی از آن­ها بررسی کرده است. با مشخص شدن تعریف قید حالت، قیدهای چگونگی از قیدهای حالت جدا و همۀ این قیدها زیر عنوان کلی قیدهای کیفیت دسته­بندی می­شوند. هر یک از این دسته­های توصیفگر با کمک عناصر معرفی­شده در معنی­شناسی رویدادی، به­ویژه موضوع رویدادی و محمول­های پایدار و ناپایدار و همچنین، محمول­های ثانویه به زیرشاخه­هایی تقسیم شده و رفتار آن­ها در این پژوهش بررسی شده است. قیدهای چگونگی که توصیفگر موضوع رویدادی هستند و مستقیماً خود رویداد را توصیف می­کنند، خود به سه دستۀ قیدهای کنشگر­محور، شبه ­پیامدی و محض تقسیم می­شوند. قیدهای حالت نیز که موضوع درونی و موضوع بیرونی را توصیف می­کنند، در دو گروه فاعلی و مفعولی دسته­بندی می­شوند­. قیدهای حالت فاعلی خود به دو دستۀ ایستا و پویا تقسیم می­شوند. قیدهای حالت، توصیفگر گروه اسمی هستند و حالت کنشگر یا کنش­پذیر را در طول رویداد توصیف می­کنند. بنابراین، می­توانند با فعل­های مختلفی به­کار روند؛ اما قیدهای چگونگی که مستقیماً با فرایند رویداد مرتبط هستند محدودیت­های گزینشی بیشتری دارند و با هر فعلی نمی­توانند به­کار برده شوند.
 
 

---

فرصت­الدولۀ شیرازی که از عالمان و شاعران بزرگ ایران عصر قاجار بوده، مطالبی را به زبان فارسی در زمینۀ علوم ادبی به رشتۀ تحریر درآورده است که در قالب چند رساله (در علم: معانی، بیان، معمّا، و انشا) در یکی از کتابهای خطی او به نام دریای کبیر گنجانده شده­اند. با توجه به اینکه روش کتابهای ادبی در چند صد سال اخیر نظر در کتابهای گذشتگان، و کوشش در درس دادن، فراگرفتن، و بازگفتن آنهاست، به نظر می­رسد مطالب این رساله­ها نیز برگرفته یا خلاصه­ای از آثاری است که سالها پیش از دوران حیات فرصت­الدوله، در سرزمین هند نوشته شده‌است. این امر علاوه بر اینکه نشان­دهندۀ رواج کتابهای اهالی هندوستان با موضوعهای بلاغت و انشا در عصر فرصت­الدوله است، ضمناً تأکیدی است بر اینکه جریان بلاغت فارسی تا روزگار فرصت­الدوله همچنان از نوآوری به­دور بوده است. رعایت اختصار و سادگی در بیان مباحث از جانب مؤلف و نبود اغتشاش و پراکندگی در تقسیم­بندیها از ویژگیهای رسایل مورد بحث است.
 

---

در این مقاله، در هم تنیدگی اوصاف طبیعت و احوال اجتماع در برخی از اشعار مهدی اخوان ثالث با نگاهی بر تحلیل گفتمان انتقادی و براساس مربع ایدئولوژیک وَن دایک بررسی شده است. اشعار اخوان براساس عوامل گفتمان مدار سروده­هایش، تحلیل، و نشان داده شده است که چگونه اخوان عیبهای(دیگری) را برجسته و خطای(خودی) را فرو می­کاهد و همچنین به توصیف و رفع تأکید از اطلاعات حاوی نکات منفی دربارۀ ما (خودی) و توصیف و رفع تأکید از اطلاعات حاوی نکات مثبت دربارۀ آنها (دیگری) می­پردازد. این چهار اصل در نظریۀ ون دایک به«مربع ایدئولوژیک» معروف شده است. از جمله اهدافی که در این نوشتار دنبال می‌شود این است که دیدگاه­های اجتماعی و ایدئولوژیک اخوان در قالب بیان هنری با تحلیل انتقادی اشعار وی، بهتر شناخته شود. همچنین با درنظرگرفتن نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی، شگردهای هنری اخوان و پیوند شعر او با اجتماع شناسانده شده، و معلوم شد چگونه اخوان با به کارگیری عناصر و پدیده­های طبیعت به شکل نمادین به زیبایی، وضعیّت جامعۀ خود را ترسیم کرده است.  روش این پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و داده­های پژوهش با استفاده از شیوۀ تحلیل محتوا و شیوۀ کتابخانه­ای و سندکاوی، بررسی شده است. از جمله نتایج این پژوهش، این است که، هدف اخوان از توصیفات طبیعی مانند شاعران گذشته صرفاً وصف طبیعت نیست، در وَرایِ توصیفات، واقعیتهای نهفته­ای است که با نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی توضیح داده می­شود.