---

هر کشوری دارای انواع گونه‌های زبانی است که یکی از آنها گونه معیار و دیگر گونه‌ها، وابسطه یا غیر معیار نامیده‌می‌شوند. در این تحقیق، میزان کاربرد گونه‌های زبانی معیار و غیر معیار ایرانی با در نظر گرفتن متغیر‌های مستقل اجتماعی سن، جنسیت، تحصیلات، شغل و سطح مالی و نیز نگرش گویندگان دارای طبقه بندی زبان‌ها و گویش‌ها، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. داده‌ها از طریق پرسشنامه و مصاحبه از ۳۱۴ شرکت‌کننده در جامعه زبانی ۱۰ قوم ایرانی ساکن در شهر تهران گردآوری شده و به روش کمی و با استفاد ازنرم‌افزار spss  و سپس با استفاده از نظریه‌های قدرت فوکو (۱۹۸۵) و سکوت گفتمانی  برونو(۲۰۰۹) تحلیل شده‌اند.  نتایج پژوهش حاکی از آن است که کاربرد زبان یا گویش مادری در گفتار افراد بالای ۵۰ سال به دلیل گفتمان قدرت بیشتر است ومردان به دلیل داشتن قدرت اجتماعی بیشتر، گونه غیر معیار را جانشین گونه معیار کرده‌اند. با افزایش سطح تحصیلات سکوت گفتمانی موجب کاهش کاربرد گونه غیر معیار زبان می‌شود.  کاربرد گونه غیر‌معیار در بازنشستگان بیش از دیگر مشاغل می‌باشد و به لحاظ سطح مالی، طبقه مالی قوی به عنوان مولفه قدرت کاربرد گونه معیار را جانشین گونه غیر معیار کرده وکاربران دارای سطح ضعیف مالی با بیشترین کاربرد گونه غیر‌معیار سکوت گفتمانی را نشان داده‌اند. گویندگان زبان‌ها که دارای مولفه های نگرشی قوی‌تری هستند، به‌دلیل قدرت گونه زبانی معیار در بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی، دچار سکوت گفتمانی شده و گونه‌زبانی معیاررا  جایگزین گونه زبانی غیرمعیار روی محور جانشینی گفتمان کنند.

 

---

یکی از موضوعات بحث‌برانگیزی که توجه بسیاری از محققان و کارشناسان را در دهه‌های اخیر به خود جلب کرده است، بحث دو‌زبانگی است. هدف از انجام این تحقیق بررسی میزان استفاده مردم از دو زبان فارسی و کردی در موقعیت‌های رسمی و غیر رسمی در شهرستان شیروان چرداول است و اینکه آیا می‌توان آن را مصداق دوزبانگی کامل یا ناقص به شمار آورد؛ بدین معنی که آیا میزان استفاده از زبان‌های کردی و فارسی در میان زنان و مردان با تحصیلات متفاوت، از بی‌سواد تا دکتری و نیز دامنه سنی کودکان زیر ۱۱ سال تا افراد بالای ۵۱ سال، در موقعیت‌های رسمی و غیر رسمی تفاوت دارد؟ و اگر پاسخ مثبت است، میزان استفاده از زبان‌های فارسی و کردی در گروه‌های مختلف چگونه است؟ برای این منظور ۳۹۴ آزمودنی از مناطق مختلف این شهرستان به صورت تصادفی انتخاب شدند. آزمودنی‌ها بر‌اساس گروه سنی (کودک: زیر ۱۱ سال؛ نوجوان: ۱۲-۱۶؛ جوان: ۱۷-۲۹؛ میانسال: ۳۰ -۵۰ و مسن: بالای ۵۱ سال)، سطح تحصیلات (بی‌سواد، ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، دیپلم، فوق دیپلم، لیسانس، فوق لیسانس و دکترا) و جنسیت (زن و مرد) انتخاب شدند. در این تحقیق از پرسش‌نامة الگوی پژوهشی پاراشر (۱۹۸۰) استفاده شده است. از آزمودنی‌ها خواسته شد که دو گونه زبان فارسی و کردی را بر‌اساس یک میزان چهار‌گزینه‌ای «همیشه»، «اغلب»، «بعضی‌وقتها» و «هیچ‌وقت»مشخص کنند. پرسش‌نامه، حاوی ۳۶ سؤال بود که بر‌اساس درجه رسمیت حوزه‌ها (خانواده، دوستی، همسایگی، داد‌و‌ستد، آموزشی و اداری) به‌ترتیب از غیر رسمی به رسمی مرتب شدند. پس از جمع‌آوری پرسش‌نامه‌ها، اطلاعات توسط کامپیوتر پردازش شد. روش‌های آماری خی‌دو، کندال،آزمون تی‌جفت و واکاوی واریانس یک‌سویه، برای تجزیه و تحلیل یافته‌های تحقیق به‌کار گرفته شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که اختلاف در استفاده از دو زبان فارسی و کردی به وسیله گروه‌های مختلف سنی، تحصیلی و جنسی از نظر آماری معنادار است.

---

تنوعات زبانی همواره با پیچیدگی روابط اجتماعی گسترده­تر می­شوند. در این میان، تعامل عوامل آوایی و اجتماعی در تنوعات زبانی نقش فراوانی دارند. هدف مقاله حاضر بررسی ماهیت فرآیند قلب واجی و رابطه آن با عوامل اجتماعی سن و تحصیلات است. چارچوب این مقاله واج‌شناسی اجتماعی و واج‌شناسی بهینگی و روش تحقیق تحلیلی و میدانی است. در این تحقیق، ۵۶ آزمودنی ۱۱۰ واژه را تلفظ کردند. در تحلیل واج‌شناسی که درقالب  نظریه بهینگی است، مشخص شد که اصل آرایش رسایی و قانون برخورد هجایی عوامل ایجاد این فرآیند در زبان فارسی هستند. همچنین، ترتیب همخوان‌های دخیل در این فرآیند مشخص شدند. آزمودنی‌ها با توجه به متغیر سن در چهار گروه سنی ۴-۵ سال، ۶-۷ سال، ۲۹-۴۰ سال و ۴۱-۶۹ سال و نیز با توجه به متغیر تحصیلات در سه گروه بی‌سواد، با تحصیلات متوسط و دارای تحصیلات دانشگاهی، تقسیم‌بندی شدند. نتایج نشان دادند که با افزایش سن، وقوع فرآیند قلب کاهش می­یابد. همچنین، با توجه به متغیر تحصیلات مشخص شد که با افزایش تحصیلات نیز از میزان وقوع این فرآیند کاسته می‌شود.

---

امروزه با افزایش رقابت بین بنگاه‌های اقتصادی، نقش تبلیغات بسیار تعیین­کننده است. هدف این پژوهش تحلیل تبلیغات بازرگانی بانک تجارت در چهارچوب نشانه­شناسی است. روش تحقیق کیفی و توصیفی- تحلیلی است. داده­ها شامل ۱۶ تصویر و فیلم گردآوری­شده از آرشیو بانک تجارت است. تحلیل داده‌ها نشان می­دهد که در تبلیغات این بانک، به دلالت ضمنی و عناصر فرهنگی، اجتماعی و زیستی، مانند احترام به مشتریان، ارج نهادن به گذشته و گذشتگان، نوگرایی، توجه به محیط زیست، آینده­نگری و نیز تکنولوژی جدید توجه شده است. البته لوگوی این بانک مربوط به چند دهۀ گذشته است و به اصلاح و نوآوری نیاز دارد. همچنین نظر­سنجی‌ها نشان می­دهد تبلیغات این بانک کارا نبوده و نیازمند تبلیغات مؤثرتر و نوین­تری است.
 

---

این نوشته به واکاوی ماهیت و کارکردهای ایدئولوژیک سینمای هالیوود در پویانمایی آقای فاکس­شگفت­انگیز، محصول سال ۲۰۰۹ برای ردۀ  سنی کودک و نوجوان، با بهره­گیری از رویکرد نوینِ چندوجهیت
می­پردازد. هدف اصلی پژوهش تبیین راهبردهای گفتمان­مداری است که به مدد آن­ها سواد بصری و به تبع آن نظام اندیشگانی بینندگان فیلم هم­سو با گفتمان جهانی­سازی و بایسته­های آن، مثل مصرف­گرایی و نفی ارزش­های بومی و ملی، سامان می­یابد. چندی است گفتمان جهانی­سازی در صدد ایجاد پیوند میان کودکان، فرهنگ مصرف­گرایی و سینمای هالیوود است. به همین خاطر با تمرکز بر مسائلی چون جهانی­سازی و مصرف­گرایی، و بازیگران این عرصه، در صدد پاسخ­گویی به این سؤالات هستیم: بازنمود هویت فرهنگی از طریق سازوکارهای چندوجهیت چگونه است؟ رابطۀ بین چندوجهیت و تجربۀ زیست­جهان چگونه است؟ بازنمودهای چندوجهی چگونه شخصیت­های ارائه­شده و مجازی را به قهرمانان زنده و واقعی تبدیل می­کند؟ کارآمدترین وجه­های ایدئولوژی­ساز در تجاری­سازی سینمای هالیوود چیست؟ یافته­های این پژوهش با بهره­گیری از جوهرۀ انتقادی چندوجهیت، نشان­دهندۀ  کارکردهای ایدئولوژیک مستتر در پویانمایی­هاست. با رمزگشایی از دوگانۀ ما (انسان­ها، غربی­ها) و آن­ها (حیوانات) نشان می­دهیم که مشکلات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جوامع غیرغربی ـ که حیوانات نمایندگان آن هستند ـ چگونه بازنمایی می­شود. برای رسیدن به آرمان­شهر موعود غرب، حیوانات چگونه با اقرار به ضعف­ها و نداشته­های خود پذیرای فرهنگ غربی
می­شوند؛ و مهم­تر اینکه، چگونه بینندگان با هم­ذات­پنداری با حیوانات، با آن­ها ابراز هم­بستگی و همدلی
می­کنند. همۀ این فرایندها مستلزم مشروعیت­بخشی به گفتمان سینمای هالیوود هستند که با دست­کاری سواد بصری بینندگان فیلم محقق می­شود.
 

 

---

هماهنگی واکه‌ای همانند همگونی فرایندی با بسامد بالاست که در بسیاری از زبان‌های دنیا قابل مشاهده است. این فرایند در بسیاری از نظریه‌های واج‌شناسی نظیر زایشی، خود­واحدی و بهینگی بررسی و تحلیل‌ شده است و به­نوعی فرایندی است که به ارزیابی نظریه‌های مختلف واج­شناسی می‌پردازد. مقالۀ حاضر به بررسی هماهنگی واکه­ای و هماهنگی واکه­ای ـ هم­خوانی در زبان فارسی در چارچوب نظریۀ بهینگی
می­پردازد. هماهنگی واکه‌ای به مشخصه‌های مختلفی در زبان نظیر ارتفاع، پسین بودن واکه، گردی، ریشۀ زبان پیش­آمده و خیشومی­شدگی وابسته است. روش تحقیق مقالۀ حاضر تحلیل محتواست و داده­های آن به شیوۀ تمام­شماری و نیز هدفمند از فرهنگ فارسی معین (۱۳۸۸) گردآوری شده­ است. چارچوب نظری این پژوهش نظریۀ بهینگی است. هدف مقالۀ حاضر، بررسی هماهنگی واکه­ای و واکه­ای ـ هم خوانی در زبان فارسی و طبقه­بندی انواع آن از نظر مشخصات واجی است. بررسی دادها نشان می­دهد که در زبان فارسی هماهنگی واکه‌ای به مشخصاتی نظیر پسین بودن، ارتفاع و گردی واکه مرتبط است. همچنین، برخی مشخصات هم­خوان­ها از­جمله کامی­شدگی در هماهنگی واکه­­ای ـ هم­خوانی دخیل هستند. نتایج بررسی داده­ها نشان می­دهد که در زبان فارسی برای تبیین هماهنگی­ها، جایگاه قوی به لحاظ واجی و صرفی عامل مهمی به­شمار می­رود. همچنین، محدودیت­های مجاز بودن، تطابق و همانندی در این هماهنگی­ها گزینۀ بهینه را به­دست می­دهند.
 
 

---

شناخت اینکه افراد چگونه باب گفت‌وگو را باز می‌کنند یا چگونه همدیگر را خطاب می‌کنند موضوعی مهم در مطالعات جوامع به‏منظور ایجاد روابط اجتماعی بین افراد است. این پژوهش به‏منظور بررسی پدیدۀ اجتماعی عبارت‏های خطاب با سه هدف شناخت انواع، کارکرد و عوامل اجتماعی به‌وجود آورندۀ آن‏ها در گونۀ گفتاری ترکی آذری خوی است. روش تحقیق تحلیل محتواست و داده‏ها که به‌طور میدانی و با ابزار پرسش‌نامه از ۲۲۵ گویشور خویی صورت گرفته است نشان می‏دهد که هشت نوع عبارت خطاب در مکالمات روزمرۀ این افراد استفاده می‏شود: اسامی کوچک، نام خانوادگی، عناوین (القاب)، عبارت‏های خویشاوندی، اسامی تحبیب، اسامی مذهبی، اسامی حرفه‏ای و عبارت معکوس. تحلیل داده‏ها نشان می‌دهد که در این زبان عبارات خطاب در شرایط و موقعیت‏های گوناگون به ترتیب از بیشترین به کم‌ترین نشان‌دهندۀ نقش‌های صمیمیت، فاصلۀ قدرت و احترام هستند که بیانگر میزبان بالای نقش صمیمیت در میان این گویشوران در استفاده از ابزار گفتاری خطاب است. همچنین بررسی داده‏ها بیان می‏کند که به  ترتیب عوامل سن، رابطۀ خانوادگی، مرتبۀ اجتماعی، سلسله‌مراتب شغلی و تحصیلات بر انتخاب عبارات خطاب تأثیر دارند که نشان می‏دهد در فرهنگ این جامعۀ زبانی سنتی عامل سن و رابطۀ خانوادگی بیشتر از موارد دیگر در تعیین فاصلۀ اجتماعی، فرهنگی و طبقاتی دخیل هستند. همچنین برطبق  تحلیل‏ داده‏ها اسم کوچک،  بیشترین کاربرد را در بین مردم خوی در حالت آشنایی با مخاطب دارد. اسامی مذهبی نیز بیشترین کاربرد را در بین افراد غریبه دارد که این حاکی از اهمیت و رواج فراون باورهای مذهبی در بین مردم خوی است. به‌طور کلی ویژگی متمایز این پژوهش نسبت‌به دیگر تحقیقات این است که علاوه‌بر بررسی عبارات خطاب عوامل اجتماعی و نقشی مؤثر بر انتخاب آن‌ها نیز تحلیل شده‌اند.
 

---

گویش لری ممسنی یکی از گویش‏های جنوبی زبان لری و شاخه‌ای از گویش‌های ایرانی جنوب غربی است که همانند بسیاری دیگر از گویش‏های ایرانی، تنوعات آوایی و واژ ـ واجی چشمگیری دارد. یکی از حوزه‌های واژ ـ واجی  قابل‌توجه در این گویش، بازنمایی صورت‌های متنوع  تک‌واژ گذشته‏ساز است. مسئلۀ اصلی این پژوهش این است که چگونه می‌توان با ابزارهای نظریۀ بهینگی، فرایندها، محدودیت‏ها و رتبه‏بندی‏های ناظر بر این تنوعات واژ ـ واجی را صورت‌بندی کرد و آیا قواعدی جهانی بر آن حاکم است؟ روش پژوهش حاضر، توصیفی ـ تحلیلی و شیوۀ گردآوری داده‌ها اسنادی است که براساس فهرست افعال بسیط زبان فارسی (طباطبائی، ۱۳۷۶) فهرستی از افعال معادل در گویش لری ممسنی استخراج و براساس الفبای آوانگار بین‌المللی آوانویسی و تمامی بافت‌های تک‌واژ گذشته‌ساز در این داده‌ها در چارچوب رویکرد بهینگی بررسی شد. یافته‌ها نشان داد که گرایش به تضعیف  و کم‌کوشی در گویش لری ممسنی، فرایندی بسیار رایج و گسترده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که  براساس معیارهای توزیع بافتی، فراوانی وقوع و اعمال کم‌ترین قواعد، تک‌واژ گذشته‌ساز زیربنایی در این گویش /ɪd/ است؛ درمجموع نُه تک‌واژگونۀ (/Ið/،/ð/،/ɑð/، /d/،/t/،/es/،/s/، /ɑs/و /Ø) برای این تک‌واژ شناسایی شد که تظاهر آوایی هرکدام در چارچوب بهینگی تحلیل شده است. در این بررسی درجات یا پیوستاری از تضعیف در همخوان و واکۀ تک‌واژ گذشته‌ساز زیربنایی /ɪd/ مشاهده شد که نشان‌دهندۀ این است که به‌طور کلی فرایند تضعیف تابع محدودیت‌های جهانی نشان‌داری LAZY در همخوان و *V (tense) در واکه و پایایی IDENT-IO و محدودیت‌های زیرمجموعۀ آن و جای‌گشت‌های ناظر بر وقوع این محدودیت‌ها در انتخاب برون‌داد بهینه‌اند.

---