---

اسانس­ها یا روغن­های گیاهی به ترکیبات بسیار معطر و فرار در گیاهان اطلاق داده می­شود که متابولیت­های­ ثانویه­ی گیاهی نیز نامیده می­شوند. تولید مواد موثره گیاهی تحت کنترل فرایندهای ژنتیکی است ولی تولید آن در گیاه تحت تأثیر عوامل محیطی تغییر می­کند. لذا در تحقیق حاضر آنالیز شیمیایی و شناسایی ترکیبات غالب اسانس از گیاه دارویی مریم­گلی (Salvia officinalis L.) در استان اردبیل، ایران مورد بررسی قرار گرفت. گیاه مریم گلی پس از خشک شدن در دمای محیط با روش تقطیر با آب اسانس­گیری شد. اسانس با بازده ۵/۰ درصد بدست آمد. آنالیز شیمیایی نمونه­های جمع­آوری شده­ی گیاه دارویی مریم­گلی با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی شناسایی شدند. نتایج آنالیز شیمیایی نشان داد که در گیاه مریم­گلی ۱۱۴ ترکیب شیمیایی ثانویه وجود دارد که از میان آن­ها ترکیب Camphor Bicyclo [۲,۲.۱] Heptan به عنوان ترکیب غالب اسانس (۴۷/۱۴ درصد) تعیین گردید. بر اساس مقایسه نتایج این تحقیق با دیگر نمونه­های جمع آوری شده­ی این گیاه دارویی از مناطق مختلف ایران و همچنین برخی مناطق در جهان، شباهت­ و اختلافات بارزی در ساختار شیمیایی و ترکیب غالب این گیاه دارویی مشاهده شد. خصوصیات جغرافیایی و شرایط محیطی در تغییر ترکیبات ثانویه در گیاهان مختلف تاثیرگذار است، بنابراین این موضوع باید توسط محققین در شناسایی اسانس­های گیاهی مورد توجه قرار گیرد.
 

---

شکلات به عنوان یکی از پرمصرف‌ترین تنقلات در رژیم غذایی مطرح می‌باشد. از طرفی بهبود کیفیت مواد غذایی از نظر ترکیبات مفیدی از جمله اسیدهای چرب ضروری، آنتی اکسیدانها و فیبر امروزه توجه زیادی را در مبحث غذاهای فراسودمند به خود اختصاص داده است. در این پژوهش، از پودر دانه ریحان برای غنی‌سازی شکلات و تبدیل آن به محصول بالقوه فراسودمند استفاده شده است. پودر دانه ریحان در سطوح صفر، ۵، ۵/۷ و ۱۰ درصد به فرمول شکلات افزوده شده و برخی ویژگی های فیزیکی-شیمیایی و حسی شکلات در مدت ۴ ماه نگهداری اندازه‌گیری گردید. نتایج به دست آمده نشان داد با افزودن و افزایش درصد پودر دانه ریحان در شکلات، افزایش در محتوای رطوبت نسبت به نمونه شاهد در بازه‌های زمانی مختلف در طول دوره نگهداری مشاهده می‌شود. همچنین با افزایش مقدار پودر دانه ریحان در فرمول شکلات، افزایش عدد پراکسید و اندیس آنیزیدین در دوره نگهداری روند کندتری نشان داد، به طوری که کمترین میزان برای این دو پارامتر در نمونه حاوی ۱۰ درصد پودر دانه ریحان و بیشترین میزان در نمونه شاهد مشاهده شد. افزودن پودر دانه ریحان و افزایش درصد آن در فرمولاسیون شکلات، همراه با کاهش میانگین میزان سختی در نمونه‌ها بود. نتایج حاصل از ارزیابی حسی نیز نشان داد که افزودن پودر تا ۵/۷ درصد، از نظر پذیرش کلی توسط ارزیابان قابل قبول بوده است. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، با کاربرد پودر دانه ریحان در فرمولاسیون شکلات می‌توان محصولی جدید و غنی از ترکیبات مفید و مغذی همچون فیبر و ترکیبات آنتی اکسیدانی تولید و به بازار ارائه کرد. البته با توجه به  اینکه افزودن مقادیر بالای پودر دانه ریحان بر ویژگی‌های حسی محصول تأثیرگذار است، لذا استفاده از مقادیر کمتر و تا سطح ۵/۷ درصد پیشنهاد می‌گردد.