---

اختلاف بر سر جانشینی حضرت محمد^(ص) سرآغاز تفرقی شد که با قتل عثمان و جنگ‌‌های داخلی ایام حکومت علی^(ع) به اوج خود رسید. بر این اساس، مسئلۀ پژوهش عبارت است از: شناسایی جریان‌‌های فکری سیاسی نزد مسلمانان و در طول تاریخ اسلام که دربارۀ حاکم نظریه‌‌پردازی کرده‌‌‌‌اند. سؤال‌‌های پژوهش از این قرارند: ۱. ازلحاظ متنی، اندیشۀ مسلمانان درمورد خلافت چه جریان‌‌های را شامل شد؟ ۲. با توجه به شرایط سیاسی- اجتماعی (زمینه‌‌های بیرونی)، اندیشۀ سیاسی در جهان اسلام چه دوره‌هایی را پشت‌سر گذاشت؟ فرضیۀ پژوهش نیز به این شرح است: با توجه به رویکرد تاریخی- تحلیلی و با استفاده از متدولوژی اسکینر، اندیشۀ سیاسی مسلمانان را می‌‌توان به دو دورۀ کلی تقسیم کرد: دورۀ سنتی و دورۀ مدرن. ازلحاظ متنی، دورۀ سنتی شامل سه جریان مهم خوارج، شیعه و اهل سنت است؛ ازمنظر زمینه‌‌ای، چهار مرحله قابل شناسایی است: منازعات کلامی، تکوین مکاتب فقهی- کلامی، تثبیت مکاتب فقهی- کلامی و مرحلۀ پساعباسی. در پژوهش حاضر، مصداق امام یا خلیفه نزد هر فرقه شناسایی و سپس وظایف امام و مفاهیم مرتبط با آن بیان شده است.

---

دوره صفویه به‌دلیل اتخاذ روی‌کردهای مشخص در حوزۀ سیاست و مذهب، دوران حضور پررنگ سادات است. این حضور سادات را می‌توان در قالب مناصب اختصاصی و غیراختصاصی پی‌گیری کرد. در پژوهش‌های صفویه‌شناسی، کلانتری از مناصب غیراختصاصی است. بررسی‌ها نشان می‌دهند حضور سادات در این منصب فراگیرتر از دیگر شغل‌های غیراختصاصی آن‌هاست. حتی گاهی وراثت نیز در این پدیده دیده شده است. در این پژوهش با تحلیل‌های آماری و تبیین‌های علّی، حضور چشم‌گیر سادات در منصب کلانتری بررسی شده است؛ بنابراین اسم و رسم تمام سادات صاحب‌منصبِ کلانتری استخراج شده است. برپایۀ نتایج این پژوهش، شغل کلانتری با صبغۀ بینابینی (حکومت- رعایا) با سیادت که- در جامعه منزلت داشت و دارای کارکرد برای حکومت بود- نسبت مستقیم دارد؛ ازهمین‌رو، هم حکومت صفوی و هم جامعه در موقعیت‌های برابر، سادات را برای تصدی این شغل ترجیح می‌دادند. همچنین، وراثت نیز در این تصدی‌گری لحاظ می‌شده است.

---

تضاد میان طبقات مذهبی و سکولار درمورد دولت اسلامی شروع شد. نقش اسلام در حکومت چیست؟ در پاسخ به آن متفکران مسلمان دو جواب مطرح کردند: نخست، گروهی که اسلام را مساوی با دولت می‌دانستند. دوم، گروهی که ازنظر آن‌ها حکومت در اسلام، تنها یک بُعد بوده و ابعاد دیگر اسلام نسبت به آن بُعد سیاسی مهم‌تر است. غامدی با عبور از رویکرد اول که در آرا و نظرات مودودی نمود داشت و مودودی سخن‌گوی اصلی آن بود، تفسیر خود از اسلام، قرآن و سنت را بررویکرد دوم قرار داد. از نگاه غامدی، ایجاد یک جامعۀ اسلامی، مقدم بر دولت اسلامی است. چنین جامعه‏ای ازطریق انقلاب اسلامی میسّر است و انقلاب راه را برای یک دولت اسلامی فراهم خواهد کرد. این دولت اسلامی از سه‌گروه تشکیل شده است: مسلمانان، معاهدین و ذمّیان. چنین دولتی مبتنی بر پلورالیسم در مذهب و سیاست است.

---

دوران حدود شصت ساله حاکمیت سلسله‌های افشاریه و زندیه بر ایران سال‌های مهمی برای سیاست‌ورزی ایرانیان ارمنی بوده، اما با وجود این تا حد زیادی مورد غفلت واقع شده است. فهم گردشی که در گرایش سیاسی این مردم از سمت ایران به روسیه رخ داد و البته واجد پستی بلندی‌های بسیاری بود با اتخاذ یک چشم‌انداز محدود به حوادث روزمره ممکن نیست. هر بررسی در این حوزه باید خود را متعهد به لحاظ کردن خصایص نهاد سیاست در نظام اجتماعی ایرانیان ارمنی و هم‌زمان قرار دادن آن در متنی از زمان جهانی بداند. این بررسی با بهره بردن از اسناد کمتر دیده شده و مکاتبات محلی و بین‌المللی ایرانیان ارمنی نشان می‌دهد که چگونه سیاست‌ورزی ایرانیان ارمنی از پی تلاقی خصایص نهاد سیاست در آن جامعه با جهان‌گیر شدن اقتصاد سرمایه‌داری اولیه در کنار استقرار جهانی نظام دولت‌های مطلقه دچار تغییراتی جدی گردید.

---

---

چکیده  

---

---

نقش­آفرینی پررنگ زنانِ مبارزِ ایرانِ عصر پهلوی در شکل‌گیری و تسریع جریاناتی که به انقلاب ۱۳۵۷ منجر شد، جایگاه تاریخی ویژه­ای ­را برای آنان ­رقم ­زده است. آگاهی ­از این­ جایگاه برجسته، بی­شک­ در روی­آوری بخشی از آنان به ثبت تجربیات زیستۀ خویش به­شکل خودزندگی­نامه‌نویسی مؤثر بوده است. با پذیرش خودزندگینامه‌نگاری به‌عنوان عرصه­ای برای بازنمایی هویت و روایت خویشتن - که جنسیت پایه و اساس آن است - این پژوهش بر آن است تا با استفاده از رویکرد تفسیری ـ هرمنوتیکی در چارچوب مفهومی «هویت روایی پل ریکور» ـ از یک سو به بررسی جایگاه زبان و زمان در سطح روایت و از سوی دیگر، به چگونگی بازتاب هویت زنانه در قالب‌های روایتیِ بازتعریف‌شده در نظریۀ مذکور، با تکیه بر متن خاطرات زنان سیاسی عصر پهلوی بپردازد. حضور ۹ زن در گفتمان مبارزاتی چپ و ۳ زن در زیرمجموعۀ ایدئولوژی اسلامی و همچنین، بازتاب هویت ­و دغدغه‌های جنسیتی در زیرمجموعۀ هویت سازمانی، به­خوبی نشان می‌دهد که گفتمان مبارزاتی و ایدئولوژی سازمانی، بر هویت جنسیتی زنانۀ این خاطره‌نگاران سیطره داشته است. انسجام روایتی، عدم تک‌خطی بودن روایت، برقرار بودن رابطۀ «هم‌زمانی» و «درزمانی» بین زمان زیسته و زمان روایت و همچنین، رابطۀ مستقیم زمان روایت در زبان راوی، از دیگر نتایج تحقیق است که باید بدان اشاره کرد.
 

---

---

---

ماهی یال اسبی سربزرگ یکی از گونه‌های مهم اقتصادی خلیج‌فارس و دریای عمان است. تنظیم الگوی برداشت مناسب و پایدار یک ذخیره مستلزم تعیین برخی از خصوصیات زیستی از جمله تولیدمثل است. به همین منظور داده‌های موردنیاز مربوط به روش‌های مختلف صید از فروردین تا اسفندماه ۱۳۹۸ از شش تخلیه گاه اصلی صید در استان هرمزگان (بندر پارسیان، بندر کنگ، جزیره قشم، بندرعباس، بندر سیریک و بندر جاسک) در جمع‌آوری گردید. در تشخیص مراحل جنسی از کلید ۵ مرحله‌ای رسیدگی جنسی در سطح ماکروسکوپی استفاده شد. در تعیین فصل تخم‌ریزی از شاخص رسیدگی جنسی و مقایسه آن در ماه‌های مختلف بهره‌گیری شد. کمترین شاخص رسیدگی جنسی ماهیان ماده در شهریورماه (۲/۱) قرار داشت. بیشترین شاخص رسیدگی جنسی ماهی نر در آذرماه با مقدار ۱/۳ و پس‌ازآن در اردیبهشت‌ماه ۶/۲ تعیین گردید. بررسی شاخص رسیدگی جنسی و مراحل باروری، دو دوره تخم‌ریزی اصلی در اواسط فصل بهار و اواخر فصل پاییز را نشان داد. در تمامی ماه‌های سال مراحل جنسی مختلف دیده شد که نشان‌دهنده استراتژی تخم‌ریزی چندگانه در این ماهی بود. در طی ماه‌های مختلف تفاوت‌های معنی‌داری در نسبت جنسی مشاهدهگردید، اما در طی بررسی حاصل و درمجموع بین نسبت جنسی ماده: نر در نسبت قابل‌انتظار ۱:۱ تفاوت معنی‌داری مشاهده نگردید. طول بلوغ جنسی این گونه ۷/۷۸ سانتی‌متر طول کل به‌دست آمد. لازم است جهت حفط ذخایر این گونه تمهیداتی جهت ممنوعیت صید آن در فصول تخم‌ریزی اعمال گردد.
 

---

---

---

حکومه بهوبال المسلمه هی إحدی الحکومات المسلمه التی بنیت علی أنقاض الإمبراطوریه المغولیه للهند فی أوائل القرن الثامن عشرالمیلادی. تأسست هذه الحکومه سنه ۱۷۲۳ میلادیه علی ید دوست محمد خان الأمیر الأفغانی لإمبراطوریه المغول و کانت فی بدایه حکمها تابعه للنظم الإسلامیه الحاکمه فی حیدرآباد من منطقه دکن إلاّ أنّها اضطّرت – وذلک تحت ضغوط الهنود خاصه قوم ماراتا الذی یقصد الإتاحه بها - اضطرت بعد مدّه حسب اتفاقیة، إلی قبول حمایه شرکه الهند الشرقیه التجاریه التی مثلّث استعمار الإنجلیز فی الهند و کان ذلک سنه ۱۸۱۸ میلادیه و ما بعثها علی هذه التبعیه هو الضغوط التی مارستها الهندوس ضدّها و خاصه ما کانت تعانیه من قوم مارتا الذی سعی إلی إبادتها و انقراضها. بعد وفاه نظر محمد خان حاکم بهوبال التی حدثت بعید انعقاد الإتفاقیه الآنفه الذکر، وصلت زوجته قدسیه بیغم بالنیابه عن سکندر بنتها الصغیره إلی الحکم و هکذا بدأت حکومه النساء المسلمات التی استمرت قرناً ونصف قرن علی بهوبال، وصلت هؤلاء البیغمات أو الملکات المسلمات بفضل صمودهن و ذکائهن إلی السلطه برغم مخالفه الإنجلیز الشدیده لحکم النساء و حافظن علیها و مهما یکن فإن حکم هؤلاء الملکات المسلمات الذی بدأ علی ید قدسیه بیغم استمر بسعی سکندر و شاه جهان بیغم و انتهی بوفاه سلطان جهان الملکه المسلمه الأخیره علی بهوبال سنه ۱۹۲۶ میلادیة.

---

کان للفتوّه فی التاریخ الإسلامی و وفقا لظروف الزمان و المکان و على الصعید السیاسی و الاجتماعی مفهوم سائل و خطابات متعددة؛ فقد دخلت الفتوّه مرحله جدیده فی القرن الثالث الهجری و مع انتشارها فی المجتمعات الإسلامیه تمیزت برموز حدیثه تجاه التحولات السیاسیة- الاجتماعیه و المیل نحو مذاهب فکریه و دینیه کالصوفیه و الملامتیه و تجلّت هذه الظاهره إلى حدٍ ما فی مصادر الفتوّه و رسائلها، حیث استخدم الصوفیون النماذج الأخلاقیه للفتوّه وفقاً لأغراضهم و معتقداتهم و أثّروا فیها جهراً و خفاءً؛ و کانت هذه القضیه مؤثرةً فی الأبعاد النظریه و العلمیه للفتوة، حتى تحولت إلى نظام سیاسی فی القرن السادس الهجری، و دامت و انتشرت فی عصر المغول و الإیلخانی و تغیرت من نظام و خطاب سیاسی إلى خطاب أخلاقی نقابی؛ غیر أنّها ظلت محافظه على طابعها الصوفیه و أثبت خطاب الفتوّه الصوفی فی هذه الفتره جدارته و استحقاقه، و ذلک لأهمیه الموضوع. تهدف هذه المقاله إلى دراسه شامله لخطاب الفتوّه الصوفیه فی التاریخ الإسلامی، اعتباراً من القرن الثالث إلى الثامن الهجری وفقاً للمنهج الوصفی – التحلیلی.  

---

نادر ابراهیمی ۴۹ اثر کودک و نوجوان منتشر کرد که تاکنون در هیچ کار پژوهشی با رویکرد تحلیل گفتمان تأثیر گفتمانهای سیاسی-اجتماعی بر آنها بررسی نشده است. در این مقاله، سعی شده است با تکیه بر دو نظریۀ تحلیل گفتمان جیمز پل جی و نورمن فرکلاف، تأثیر گفتمانهای سیاسی-اجتماعی بر آثار کودک و نوجوان او نشان داده شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد «ایراندوستی» همواره در مرکز توجه ابراهیمی قرار داشته است با این تفاوت که تحت تأثیر تحولات سیاسی-اجتماعی، عناصری به این گفتمان ملی‌گرایانه افزوده یا از آن کاسته می‌شود: ۱. در سالهای پیش از انقلاب، داستانهای ابراهیمی بیشتر ذیل گفتمانهای ملی درونزا قرار می‌گیرد که بر تلاش و کار ملی برای ساخت ایران تأکید می‌کند. ۲. همزمان با پیروزی انقلاب، عنصر «سیاست» آشکارا به داستانهای او راه می‌یابد و از این حیث می‌توان آثار او را ذیل گفتمان انقلابی قرار داد با محوریت پرداختن به طاغوت‌ستیزی، بزرگداشت انقلاب و مبارزات انقلابیون. ۳. با پایان یافتن جنگ، داستانهای او ذیل «گفتمان سازندگی» صورتبندی می‌شود که در آن همچنان ایراندوستی در مرکز توجه قرار دارد و بیش از هر چیز به تواناییهای بالقوۀ ایران در زمینۀ صنعت و به‌طورکلی توسعۀ اقتصادی تأکید می‌شود. ادبیات او در این دوران همچنان سیاسی است و عنصر «غرب‌ستیزی» بیش از دوره‌های قبل در آثارش دیده می‌شود.
 

---

بعد سقوط الخلافه العثمانیه باعتبارها رمزاً للعالم الإسلامی، أفرز الفکر السیاسی للمسلمین تیارین مختلفین: تیار کان رشید رضا یدافع عنه حیث کان یعتقد بضروره إعاده الخلافه إلی مسارها الطبیعِی الذی کانت علیه فی الأزمنه الخالیه. وتیار تبناه علی عبدالرزاق الذی تجسدت أفکاره وآراءه فی کتاب «الإسلام وأصول الحُکم» حیث کان یعتقد بأن نظام الخلافه نظام قدیم عفی عنه الزمن ولابد أن یتغیر و أن یحل محله نظام جدید. وبما أنّ رؤیه ومواقف هذین التیارین کانت استجابه للأزمه التی کانت سائده آنذاک فی المجتمع الإسلامی فقد کانت بدورها رؤیه ومواقف عابره أیضا. فی حین أن أساس الصراع کان یدور حول العلاقه بین العقل والدین فی العصر الحدیث و ما هی مکانتهما فی الفکر الإسلامی؟ وأساس الاختلاف فی النظریتین یعود إلی موضوع العقل البشری وهل أنّ العقل البشری هو سبب لفهم الدین وأنّ خطاب الدین موجه إلی العقل فی العصر الحدیث. یعتقد رشید رضا أن العقل کآله من آلات الحکم یقع بجانب القرآن والسنه اللّذان یعتبران مصدران للحکم إلّا أن علی عبدالرزاق یعتقد بإستقلال العقل.