جستجو در مقالات منتشر شده
۲ نتیجه برای آرزومند لیالکل
دوره ۱۱، شماره ۵۱ - ( مرداد و شهریور ۱۴۰۲ )
چکیده
در اندیشه‌های سیاسی ـ اجتماعی ایرانیان از اعصار بسیار کهن این باور غلبه داشته است که شاه و خاندان پادشاهی صاحبان فرّه ایزدی‌اند. این باور بر اثر گذشت زمان در قرون متمادی، جنبه‌ای از روح قومی ایرانیان را به این صورت شکل داده است که برای کسب مقام فرمانروایی لایق‌ترین کس آن است که از خاندان شاهی و نژادۀ ایرانی باشد. در چنین فضای اندیشگانی، خاندان‌هایی که قصد حکومت در ایران، حتی در سطح غیرملی و محلی داشتند، باید از اهلیت و مشروعیت قومی بهره‌مند می‌بودند؛ در غیر این صورت مورد پذیرش اذهان عامه قرار نمی‌گرفتند. در این جستار با کمک نظریۀ تاریخ ذهنیت عامه، که به تأثیر پندارهای عامه بر کردارهای حکام می‌پردازد، به روش توصیفی ـ تحلیلی، تأثیر جهانبینی ایرانی و نگرش آنان نسبت به نقش اصالت نسب در مشروعیت حکومت در ذهن و زبان سلاطین غزنوی و سلجوقی، که متقارن با ظهور شاهنامه و رواج حماسه‌های ملی است، نشان داده شد. از نتایج تحقیق برمیآید که این التباس و مماثلت و تشابه حکام انیرانی (ترک و عرب) به قهرمانان حماسۀ ملی ایران، متأثر و ملهم از ذهنیت عمومی و روح زمانه جعل شده است و سلاطین غزنوی و سلجوقی با مصادره به مطلوب داستانها و قهرمانان اساطیری ـ حماسی ایرانی از حافظه بومی و جمعی ایرانیان برای مقبولیت و مشروعیت حکمرانی خود بهره میبردند و در این میان محوریت شاهنامه و روایات آن کاملاً آشکار است.
دوره ۱۳، شماره ۶۱ - ( فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۴ )
چکیده
|
Copyright: © ۲۰۲۵ by the authors. Submitted for possible open access publication under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution (CC BY -NC) license https://creativecommons.org/licenses/by/۴,۰/).
|
با قدرت گرفتن عامل ترک و عرب و سیطرۀ سیاسی و دینی بر ایران، عامۀ ایرانی با درک خطر فروپاشی هویتی، در کنشی جمعی به تقابل هویتی با قوم غالب برآمدند. اصلی‌ترین نمود این رویارویی در میدان زبان شکل گرفت و به برساختی از کنش‌های زبانی انجامید که شاهکار آن شاهنامه بود. در این جستار به کمک نظریۀ تاریخ ذهنیت‌ها که با یافتن نشانه‌های اندیشگانی از میان منابع ادبی و تاریخی و تفسیر آن‌ها به تبیین روح زمانه و روح ملی در برهه‌های تاریخی می‌پردازد، به روش توصیفی ـ تحلیلی، با معرفی نمونه‌هایی از تلاش‌های زبانی عامۀ ایرانی در دوران غزنوی و سلجوقی، نقش عامه و هویت‌گرایی ایرانیان در حفظ و بقای زبان فارسی، تبیین شده است. از نتایج پژوهش برمیآید در تقابل هویتی میان ایرانیان با قوم غالب که با تعصبات دینی حاکمان و نگاه برتری‌جویانۀ اعراب همراه بود، هویت‌گرایی عامۀ ایرانی به حفظ زبان به‌مثابۀ عامل وحدت‌بخش ملی در کنار دیگر مؤلفه‌های هویتی چون فرهنگ، باور و آیین‌های ایرانی منجر شد. این تلاش در کنش‌های زبانی متعدد ظاهر شده و درنهایت به پیدایی و رواج شاهنامه، به‌عنوان مجموعۀ فرهنگ و هویت ملی، در میدان زبان منجر شد.
