بررسی درزمانی کاربردهای مختلف وند اشتقاقی «ی» در متون نثر فارسی

شریفی, شهلا; کریمی فیض‌آبادی, راحله; سالاری, مسعود; ایروانی, امیرمسعود

doi:10.48311/lrr.2025.7218

	بررسی درزمانی کاربردهای مختلف وند اشتقاقی «ی» در متون نثر فارسی
جستارهای زبانی
Articles in Press, Accepted Manuscript, Available Online from 13 July 2025
Document Type: مقالات علمی پژوهشی
DOI: 10.48311/lrr.2025.7218
Authors
شهلا شریفی^* ¹; راحله کریمی فیض‌آبادی²; مسعود سالاری³; امیرمسعود ایروانی²
¹دانشیار زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
²دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
³دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
Abstract
پسوند «ی» اشتقاقی در دوره‌های مختلف زبان فارسی برای ایجاد معانی متفاوتی به کار رفته است. پژوهش حاضر می‌کوشد با بهره‌گیری از آرای پلاگ(2003) در رابطه با طبقه‌بندی وندها، به‌صورت درزمانی به بررسی پسوند اشتقاقی «ی» در زبان فارسی بپردازد. جمع‌آوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای و تحلیل یافته‌ها به روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته است. برای نمونه‌گیری، قرن‌های 5، 8، 11 و دوره معاصر به صورت تصادفی انتخاب گردیده و سه اثر از هر دوره برگزیده شد. سپس، بسامد استفاده از «ی» اشتقاقی برای بیان کاربردها و معانی مختلف در این دوره‌ها‌ بررسی شد. یافته‌ها حاکی از آن است که در قرن‌های پنجم و هشتم زایایی «ی» اسم‌ساز بیشتر از «ی» صفت‌ساز بوده و در قرن 11 و دوره معاصر زایایی «ی» صفت‌ساز بیشتر از «ی» اسم‌ساز بوده است. همچنین زایایی وند اشتقاقی «ی» برای ساخت قید نیز در تمام دوره‌ها کمتر از «ی» صفت‌ساز و اسم‌ساز بوده است. در بررسی معانی مختلف صفت‌ساز این پسوند نیز بیشترین بسامد در قرن‌های پنجم، هشتم و دوره معاصر مربوط به صفت "مکانی" و در قرن یازدهم مربوط به صفت "منسوب به چیز" بوده است. در میان معانی مختلف «ی» اسم‌ساز نیز در قرن پنجم اسم "نشانگر حالت" و در قرن‌های هشتم، یازدهم و دوره معاصر اسم "خالص" دارای بیشترین بسامد بوده‌اند. بیشترین بسامد در بین معانی مختلف «ی» قیدساز نیز در قرن پنجم به قید "حالت"، در قرن‌های هشتم و یازدهم به "مقیاس، مقدار و اندازه" و در دوره معاصر به "مکان" مربوط بوده است. علل احتمالی تفاوت در زایایی نیز تبیین گردید.
Keywords
زبان‌شناسی درزمانی؛ صرف؛ وندهای اشتقاقی؛ پسوند «; ی»; ؛ زایایی
References

Statistics Article View: 351

Statistics

Number of Journals	45
Number of Issues	2,171
Number of Articles	24,674
Article View	24,436,049
PDF Download	17,551,293