چندمعنایی و روند دستوریشدگی حرف اضافه «با» بر اساس تحلیل مؤلفهای معنی | ||
| جستارهای زبانی | ||
| Article 11, Volume 10, Issue 6 - Serial Number 54, 1398, Pages 285-317 PDF (366.34 K) | ||
| Authors | ||
| سپیده عبدالکریمی* 1; سپیده عبدالکریمی* 1; احسان چنگیزی2 | ||
| 1استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه شهید بهشتی | ||
| 2عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران | ||
| Abstract | ||
| پژوهش حاضر پژوهشی بنیادی در حوزه معنیشناسی، در چارچوب تحلیل مؤلفهای معنی، با رویکردی درزمانی است. صورتهای واژگانی و نقشهای معنایی «با» از منابع تاریخی و کتابهای دستور زبان فارسی و نیز فرهنگ هشتجلدی سخن استخراج و تحلیل شدهاند. در این پژوهش معانی «با»، روابط این معانی با یکدیگر، مؤلفه معنایی اصلی و روند دستوریشدگی آن بررسی میشود. مسئله دیگر، توجیه روند دستوریشدگی «با» با استناد به چندمعنایی آن است. حرف اضافه «با» بازمانده *upāka- دوره باستان است. upāka- در سنسکریت به معنی «مجاور و نزدیک» بوده است و مؤلفه معنایی «همراهی» را در بر داشته است. در فارسی میانه به abāg بدل شده که هم کارکرد حرف اضافه را داشته و هم با افزوده شدن پسوند، اسم abāgīh به معنی «همراهی» و فعل abāgēn-/abāgēnīd «همراهی کردن و همراه کردن» ساخته شده است. در این مقاله، چندمعناییِ «با» با توجه به معنی اصلی آن و با تکیه بر الگوی انتقال مفهومی بررسی شده است. پرسشهایی که نگارندگان در پی پاسخ به آنها بودهاند عبارتاند از: معنی و کارکرد اولیه «با» چه بوده است و روند دستوریشدگی آن چگونه و در چند مرحله طی شده است؟ کدام معانی این واژه برگرفته از معنی اولیه آن هستند؟ کدام مؤلفه معنایی معانی گوناگون «با» را به هم پیوند میدهد و سبب ارتباط این معانی با هم شده است؟ بررسیها نشان دادند این حرف اضافه در تحولات زبان فارسی، دو مرحله دستوریشدگی را طی کرده است: نخست اسم به حرف اضافه بدل شده و بر همراهی دلالت کرده و سپس در مرحله بعد کارکردهای دیگری یافته و نقشهای معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را رمزگذاری کرده است. نگارندگان در مجموع، شانزده نقش معنایی برای حرف اضافه «با» شناسایی کردند و نقشهای معنایی را در دو گروه قرار دادهاند: گروه نخست، نقشهایی که حاصل گسترش معنای اولیه آن، یعنی همراهیاند و مفهومسازی «شخص» را در سطح نخست استعارههای مقولهای هاینه نشان میدهند. گروه دوم معانی حاصل دستوریشدگی ثانویه «با» هستند و مفهومسازی «شیء» و «فعالیت/ فرایند» را در استعارههای مقولهای نشان میدهند. | ||
| Keywords | ||
| واژههای کلیدی: چندمعنایی; دستوریشدگی; حرف اضافه «با» و زبان فارسی | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 272 PDF Download: 97 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,431,354 |
| PDF Download | 17,549,906 |