تحلیل فرآیندهای گفتمانی در سورة «قارعه»، با تکیهبر نشانهشناسی تنشی | ||
| جستارهای زبانی | ||
| Article 3, Volume 6, Issue 4, 1394, Pages 39-68 PDF (1.01 M) | ||
| Authors | ||
| احمد پاکتچی1; هادی رهنما* 2; حمیدرضا شعیری3 | ||
| 1دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران/ عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، مرکز قائن، خراسان جنوبی، ایران | ||
| 3دانشیار زبان فرانسه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| Abstract | ||
| هدف این مقاله پیادهسازی نشانهشناسی تنشی در تحلیل فرآیندهای گفتمانی سورههای قرآن کریم است و از این جهت، نخستین کوشش محسوب میشود. یک «کلّ معنادار» از دو منظر قابل مطالعه است: ازمنظر «زایشی» که ناظر به مطالعة«فرآیند»تولیدآن است و ازمنظر «تأویلی» که ناظر به تحلیل «ساختار» شکلیافته کل معنادار است. نشانهشناسی «گفتمان» یا تعبیر تفصیلی «فرآیند گفتمان» به هردو منظر توجه میکند؛ زیرا در ساحت تحلیل گفتمان، فرآیند تولید یا «گفتهپردازی» همپیوند با فرآورده تولیدشده یا «گفته» است. در مقاله حاضر، از چنین منظری به گفتمان سورههای قرآن مینگریم و برای نمونه، فرآیندهای گفتمانی در سوره «قارعه» را تحلیل میکنیم. در روش تحلیل، روشن است که این رویکرد کلگرا به گفتمان، از فروکاست و تقلیلگرایی در روش فاصله دارد و مسیری تکثرگرا را برگزیده است. بستر نظری روش تحقیق، الگوی تنشی دلالت، از دستاوردهای نشانهشناسی پساگریماسی است. این الگوی نظری در بخش اول روششناسی معرفی شده است. بخش دوم روششناسی به تبیین «ساختارهای تنشی گفتمان» و «میدان عملیات گفتمان»، بهمثابه ابزارهای تحلیلی متناظر و مکمل، اختصاص دارد. «ساختارهای تنشی» شاکله گفتمان را درقالب تنش و همپیوندی فشاره- گستره (قبض- بسط) تحلیل میکنند و «میدان عملیات گفتمان» جریان تولید گفتمان را در تحلیل فرآیندهای گفتمانی گسست- پیوست بازمینماید. فرآیندهای گفتمانی سوره قارعه در کلیت آن، مطابق ساختار تنشی نزولی و در جهت گسست گفتمانی پیش رفته است؛ اما گفتمان آیه 10 با ساختار تنشی صعودی و پیوست به فضای گفتهپردازی، همچون رویدادی خلاف انتظار در فرآیند نزولی- گسستی گفتمان سوره است. | ||
| Keywords | ||
| واژگان کلیدی: گفتمان قرآنی; نشانهشناسی گفتمان; الگوی تنشی; گسست- پیوست گفتمانی; سوره قارعه | ||
|
Statistics Article View: 331 PDF Download: 157 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,454,639 |
| PDF Download | 17,557,939 |