کارکردها و رویکردهای دیوان بینالمللی دادگستری به استثناء «منافع امنیتی اساسی» با تأکید بر قضیه نقضهای ادعایی عهدنامه مودّت ۱۹۵۵ | ||
| پژوهش های حقوق تطبیقی | ||
| Volume 29, Issue 4 - Serial Number 130, Autumn 1404, Pages 213-246 PDF (902.14 K) | ||
| Document Type: پژوهشی اصیل | ||
| DOI: 10.48311/clr.2025.101663.0 | ||
| Author | ||
| حیدر پیری* | ||
| استادیار حقوق بینالملل عمومی، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران | ||
| Abstract | ||
| دیوان بینالمللی دادگستری در آراء متعددی ناگزیر بوده در خصوص مفاهیمی نظیر منافع امنیتی اساسی دولتها، منافع ملی و امنیت ملی اظهارنظر نماید. این مفاهیم که بهطور گسترده مورد استناد قرار میگیرند، به دلیل ماهیت کلی و انعطافپذیرشان، ابهامات قابلتوجهی در در تفسیر و اجراء قواعد بینالمللی ایجاد کردهاند. این ابهامات نهتنها زمینهساز اختلافات میان دولتها شده، بلکه امکان سوءاستفاده از این مفاهیم را برای توجیه اقدامات یکجانبه یا نقض تعهدات بینالمللی، فراهم کرده است. در این راستا این پرسش مطرح میشود که دیوان و به تبع آن قضات چه تفاسیری از این مفاهیم مبهم و سیاسی ارائه نمودهاند و پیامدها و تأثیر این تفاسیر بر اقدامات دولتها و آراء آتی دیوان چگونه بوده است؟ مقاله همچنین به این پرسش میپردازد که آیا اقدامات ناقض حقوق بینالملل دولتها، بهویژه تحریمهای یکجانبه، بر اساس استثنائات منافع امنیتی موجّه هستند یا خیر؟ یافتههای این تحقیق نشان میدهد که حقوق بینالملل نهتنها محدودیتهایی بر استثنائات ناظر بر منافع امنیتی و مفاهیم مشابه وارد کرده است، بلکه میزان اختیار دولتها در استناد به این مفاهیم به زبان مندرج در استثناء امنیتی بستگی دارد و از یک دادگاه به دادگاه دیگر و از یک قید به قید دیگر متفاوت است. بهطور خاص، قیدهای استثنائی که حاوی زبان خودقضاوتی (مانند ماده 21 گات) هستند، صلاحدید بیشتری به دولتها اعطا میکنند. با این حال، آراء دیوان، بهطور خاص قرار موقت 3 اکتبر 2018 و ایرادات مقدماتی در قضیه نقضهای ادعایی عهدنامه مودّت 1955، نشان میدهد حتی زمانی که دولتها از صلاحدید و ارزیابی ذهنی خود بر مبنای قیدهای با ماهیت خودقضاوتی در تعیین معنا و تفسیر استفاده میکنند باید با تعهد بر حسننیت مندرج در ماده 26 کنوانسیون وین اقدام نمایند. علاوه بر این، منافع امنیتی اساسی مندرج در ماده 20 عهدنامه 1955 مودّت فاقد زبان خودقضاوتی است، در نتیجه نهتنها مانع احراز صلاحیت دیوان، رعایت تشریفات قانونی، برابری سلاحها و رسالت دیوان در لزوم تحقق عدالت نیست، بلکه در مقام دفاع در مرحله رسیدگی ماهیتی برابر است با منافعی که در حملات مسلحانه یا سایر شرایط اضطراری در خطر افتادن حیات دولت تهدید میشود. در این راستا، نفع اقتصادی تنها زمانی ممکن است بهعنوان منافع امنیتی در نظر گرفته شود که باعث بینظمی گسترده، آشفتگی شدید سیاسی یا سایر تهدیدهای امنیتی شود. | ||
| Keywords | ||
| منافع امنیتی اساسی; دیوان بینالمللی دادگستری; صلاحیت; قرار موقت; عهدنامه مودّت 1955 | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 66 PDF Download: 37 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,448,456 |
| PDF Download | 17,555,316 |