دعوای جایگزین در دادرسی مدنی ایران، آمریکا و فرانسه | ||
| پژوهش های حقوق تطبیقی | ||
| Volume 29, Issue 4 - Serial Number 130, Autumn 1404, Pages 85-114 PDF (745.23 K) | ||
| Document Type: پژوهشی اصیل | ||
| DOI: 10.48311/clr.2025.27950 | ||
| Author | ||
| بدیع فتحی* | ||
| استادیار گروه حقوق خصوصی و اقتصادی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران | ||
| Abstract | ||
| دعوای جایگزین نمایانگر تبلور حرکت نظامهای حقوقی از صورتگرایی محض به واقعگرایی قضایی است. این نهاد که طی یک سده کنونی به هسته حقوق تطبیقی دادرسی راه یافته، بهطور عمده بر چند رکن استوار است: تأمین کارآمدی و دسترسی به عدالت، منع تکثیر غیرضروری دعاوی و کاهش هزینههای اجتماعی و اقتصادی رسیدگی به دعاوی. این پژوهش با رویکردی انتقادی و تحلیلی به معرفی و واکاوی دعوای جایگزین در حقوق ایران میپردازد و در همین راستا وضعیت این مفهوم را در حقوق آمریکا و فرانسه نیز بررسی تطبیقی میکند. در نظام حقوقی ایران، علیرغم وجود شواهد پراکنده اعم از اشارهها و نمونههای محدود و معدود در رویه قضایی، رد پای رسمی و ساختارمند دعوای جایگزین به وضوح مشهود نیست. ساختار مواد قانونی و برداشت محافظهکارانه رویه قضایی در عمل مانعی بر سر راه پذیرش کامل این نهاد ایجاد کرده است. این امر باعث شده تا خواهانها در مواردی که مبانی ادعا یا خواستهشان محل تردید است، نتوانند به سهولتِ متناسب با مقتضیات دادرسی، خواسته جایگزین را با ضریب کارآمدی مناسب مطرح سازند. در مقابل، دگرگونیهای پرشتاب و بنیادین در حقوق آمریکا، بهویژه پس از تصویب آیین دادرسی مدنی فدرال 1938، به پذیرش و تعمیق دعوای جایگزین کمک کرده است؛ به نحوی که اسباب و جهات مختلف طرح دعوا، فارغ از انسجام و حتی با وجود ناسازگاری منطقی ادعاها در یک دادخواست قابل طرح هستند. همچنین، نظام حقوقی فرانسه نیز با پذیرش این نهاد و ایجاد چهارچوب و سازوکار آمرهای از طریق رویه قضایی، گامهایی اساسی برای به رسمیت شناختن خواسته و دعوای جایگزین برداشته است. | ||
| Keywords | ||
| دعوای جایگزین; دعوای پایه; منجّز بودن خواسته; صورتهای دعوا | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 49 PDF Download: 55 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,447,968 |
| PDF Download | 17,555,110 |