خوانش صدرایی از موتیو خط در غزلیات صائب تبریزی (مطالعۀ تطبیقی موتیو خط در غزلیات صائب با اندیشههای صدرالمتألهین درخصوص ماهیت قرآن) | ||
| نقد ادبی | ||
| Article 1, Volume 18, Issue 70, Spring 1404, Pages 1-36 PDF (1.36 M) | ||
| Document Type: پژوهشی -نظری اصیل | ||
| DOI: 10.48311/lcq.2025.27552 | ||
| Author | ||
| نرگس اسکویی | ||
| دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران | ||
| Abstract | ||
| در خوانش صدرایی از موتیو خط در غزلیات صائب تبریزی، خط نه صرفاً عنصری زیباشناختی و خوشنویسانه، بلکه تمثیلی متعالی از مراتب وجودی هستی و نسبت انسان و قرآن تلقی میشود. یافتههای این مقاله نشان میدهد که صائب در کاربست موتیو خط، از سنت ادبی پیش از خود فراتر رفته و با بهرهگیری از دستگاه مفهومی حکمت متعالیه، به بازخوانی هستیشناسانۀ آن دست زده است. در این رویکرد، خط صرفاً ابزار کتابت یا جلوۀ حسن نیست، بلکه موجودی است ذومراتب که در سیر نزولی خویش از عالم عقل به عالم ماده، شأنی از مظاهر اسمای الهی و تجلی حقیقت محمدیه را به همراه دارد. در این میان، نسبت خط با قرآن ـ بهعنوان کلام حق ـ و با انسان کامل ـ بهعنوان تجسد عینی آن کلام ـ یکی از بنیادیترین نتایج پژوهش حاضر است؛ چنانکه در غزلیات صائب، خط نهتنها آینۀ جمال و حامل پیام غیب، بلکه ذاتاً متحد با مصحف، صاحب خط، و صاحب جمال تلقی میشود. تحلیل همنشینی مفاهیم صدرایی همچون تجلی، صدور، اتحاد عاقل و معقول، و مراتب چهارگانۀ وجود در کنار موتیو خط، نشان میدهد که صائب در منظومۀ فکری خود، خط را به مصداقی از کتاب وجود، آیتالله و نشانۀ حضور الهی تبدیل کرده است. بدینسان، غزلیات او مجالی میشود برای تأملی تازه در باب اتحاد زیبایی، وحی و وجود؛ اتحادی که در آن، خط بهمنزلۀ تفسیر رمزی قرآن و تجسم عینی عقل فعال جلوهگر میشود. | ||
| Keywords | ||
| موتیو خط; ماهیت قرآن; حکمت متعالیۀ صدرایی; مراتب وجود; غزلیات صائب تبریزی | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 383 PDF Download: 126 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,163 |
| Number of Articles | 24,582 |
| Article View | 20,704,548 |
| PDF Download | 16,386,376 |