توجه به زمان و مکان نزول آیات، معیاری در نقد و بررسی تفسیر | ||
| جستارهای ثقلین | ||
| Article 10, Volume 11, Issue 20, 1404, Pages 217-244 PDF (510.44 K) | ||
| DOI: 10.48311/QHTS/qhts.2025.23957 | ||
| Authors | ||
| مرتضی بلادر1; علی محمد میرجلیلی* 2; احمد زارع زردینی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد | ||
| 2استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد | ||
| 3دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد | ||
| Abstract | ||
| فهم آیات قرآن به ابزار و قرائنی نیاز دارد که لازم است مفسر از آنها کمک بگیرد. یکی از آن قرائن، آشنایی با زمان و مکان نزول آیه است. این شناخت و بالتبع، آشنایی با شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و جغرافیایی حاکم بر جزیرهالعرب در عصر نزول از قرائن غیرلفظی فهم آیات است. غفلت از عنصر زمان و مکان نزول، موجب برداشتهای ناقص یا متناقض از آیات شده، حالآنکه توجه به آن، راهگشای فهم هماهنگ مفاهیم قرآنی، سیره تربیتی پیامبر (ص) و بستر تاریخی نزول است. این مقاله که به روش توصیفیتحلیلی انجام گرفته، در صدد پاسخ بدین سؤال است که چگونه میتوان از شناخت زمان و مکان نزول آیات در نقد آراء تفسیری بهره برد؟ نتایج تحقیق بیانگر آن است که شناخت زمان و مکان نزول آیات، اولاً، نقشی کلیدی در فهم صحیح از متن الهی دارد و نه تنها در تعیین مصادیق آیات و معنای دقیق واژگان مؤثر است، بلکه در تشخیص روش قرآن در تربیت افراد جامعه و سنجش اعتبار روایات اسباب نزول نیز نقش دارد. ثانیاً، به مثابه معیار سنجش اعتبار تفسیری به دو گونه عمل میکند: الف) کارکرد ایجابی: با ارائه چهارچوب تاریخی، به فهم دقیق سیاق، دلالت واژگان، اهداف سورهها و شناسایی جریانهای عصر نزول کمک میکند؛ ب) کارکرد سلبی: بهعنوان معیاری نقدی، روایات جعلی اسباب نزول را ابطال میکند. غفلت از زمان و مکان نزول، مفسر را در دامهای چهارگانه «تحمیل مصادیق خاص بر مفاهیم عام»، «اتحاد کاذب سیاقی»، «تحلیل نادرست پدیدههای تاریخی» و «پذیرش روایات مجعول» میاندازد. از سوی دیگر، شناخت تقدم و تأخر نزول آیات، کلید فهم سیر حکمتآمیز قرآن در سه سطح است: سطح تشریعی (شناخت ناسخ و منسوخ)؛ سطح جامعهشناختی (تدریج در نزول احکام) و سطح تربیتی جامعه اسلامی. | ||
| Keywords | ||
| قرآن; تفسیر; زمان نزول; مکان نزول; نظام تربیتی قرآنی; سیر رشد تمدن اسلامی | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 172 PDF Download: 78 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,460,638 |
| PDF Download | 17,559,803 |