برهمکُنش «دعا» و «امر الهی»: تحلیل رابطه دوسویه در چارچوب متن قرآن کریم | ||
| جستارهای ثقلین | ||
| Article 6, Volume 11, Issue 20, 1404, Pages 114-143 PDF (540.96 K) | ||
| DOI: 10.48311/QHTS/qhts.2025.23953 | ||
| Authors | ||
| رامین طیاری نژاد* 1; ابوالفضل خوش منش2 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران | ||
| 2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران | ||
| Abstract | ||
| خداوند انسان را به دعا کردن فراخوانده و باب تعامل زبانی و نوعی گفتوشنود را میان خود و انسان گشوده است. دعا در مواضع قابل توجّهی از متن قرآن، در پیوند با «امر الهی» قرار دارد. این پژوهش با هدف تحلیل برهمکُنش این دو مفهوم و با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای مضمونی، میکوشد تا الگویی قرآنی از تعامل دعا و امر الهی به دست دهد. یافتهها دلالت بر تعامل پویا و سهوجهی میان سه مفهوم «امر الهی»، «طمع» و «دعا» در سیاقی واحد دارد؛ این همکنشی، حاکی از آن است که «امر الهی» بهمعنای حکمرانی ویژه خداوند، موجِد اصلی «طمع» در معنای امیدِ اینجهانی است و دعا، کنشی برخاسته از چنین امیدی است. تحلیل آیات سورههای اعراف، رعد، ابراهیم، نحل، سجده و غافر نشان میدهد که دعا در بستر «امر الهی» معنا مییابد؛ امری که هم شامل سنتهای جاری در آفرینش است و هم امکان مداخله بیواسطه الهی را فراتر از اسباب طبیعی تأیید میکند. انسان با درک اینکه جهان بر پایه «امرِ الله» استوار است، به این باور میرسد که خداوند قادر است هر وضعیتی را تغییر دهد. از این منظر، دعا انسان را به مشارکت فعّالانه در اداره جهان و امکانِ تغییر سرنوشت دعوت میکند و بهعنوان ابزاری کلیدی در تکمیل مقام خلیفهاللهی انسان شناخته میشود که مسئولیت او را در قبال جهان یادآوری میکند. اخلاص و شناخت (ادراک جایگاه امر الهی) بهعنوان دو شرطِ لازم تأثیرگذاریِ دعا، نشان میدهد که مشارکت انسان در تدبیر جهان، مشروط به رشد معنوی و اخلاقی اوست. | ||
| Keywords | ||
| دعا; امر الهی; امید; طمع; تحلیل محتوا | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 219 PDF Download: 88 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,437,046 |
| PDF Download | 17,551,647 |