نقد و بررسی زمینههای دیالکتیکی غزلیات حافظ | ||
| پژوهشهای ادبی | ||
| Article 3, Volume 18, Issue 71, 1400, Pages 69-97 PDF (673.1 K) | ||
| Document Type: پژوهشی اصیل | ||
| DOI: 10.2634/Lire.18.71.3 | ||
| Author | ||
| اصغر شهبازی* | ||
| دانشگاه فرهنگیان شهرکرد | ||
| Abstract | ||
| در این مقاله زمینههای دیالکتیکی غزلیات حافظ، بر اساس عناصر دیالکتیک و نوع سنتز آنها بررسی شد است. در این بررسی مشخص شده که مهمترین زمینههای دیالکتیکی غزلیات حافظ را زهد و زندقه، تشرّع و عرفان، توبهکاری و توبهشکنی، شرع و خلاف شرع، مدح و عرفان، عقل و عشق، شطحگویی و مخالفت با آن، ریاکاری و بیریایی، دولت و فقر، عشق زمینی و عشق الهی، جبر و اختیار، درستدیدن و بددیدن، مرگاندیشی و عرفان، حافظ قرآن و حافظ درباری تشکیل میدهد که از این تعداد در پنج زمینه زهد و زندقه، تشرّع و عرفان، توبهکاری و توبهشکنی، شرع و خلاف شرع، مدح و عرفان دیالکتیک از نوع اول است؛ یعنی تز و آنتیتز از بین میرود و سنتزی نو به وجود میآید. در سه زمینه عقل و عشق، شطحگویی و مخالفت با آن، ریاکاری و بیریایی دیالکتیک از نوع دوم است؛ یعنی تز و آنتی تز از بین نمیرود، بلکه در سنتزی نو ارتقا مییابد. در زمینه دولت و فقر، دیالکتیک از نوع سوم است؛ یعنی تز و آنتیتز در سنتزی الزاماً پارادوکسیکال جمع شده است. در زمینه عشق زمینی و آسمانی، دیالکتیک از نوع چهارم است؛ یعنی تز و آنتیتز اجزایی از کل (سنتز) به شمار میرود. در جبر و اختیار، درستدیدن و بددیدن، مرگاندیشی و عرفان، حافظ قرآن و حافظ درباری، دیالکتیک از نوع پنجم است؛ یعنی تز و آنتیتز به تناوب اثبات میشود، اما همدیگر را نفی نمیکند و حتی به سنتز روشنی نمیرسد. بنابراین میتوان گفت در غزلیات حافظ با توجه به تقابلهای دوگانه، انواعی از دیالکتیک وجود دارد و همین زمینه دیالکتیکی یکی از مبانی جمالشناسی شعر اوست. | ||
| Keywords | ||
| دیالکتیک در شعر حافظ; زمینههای دیالکتیکی; در نظم فارسی جمال شناسی غزلیات حافظ; انواع دیالکتیک در شعر فارسی | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 273 PDF Download: 126 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,443,814 |
| PDF Download | 17,553,719 |