برشهای درون مصراعی در شعر معاصر | ||
| پژوهشهای ادبی | ||
| Article 4, Volume 4, Issue 15, 1386, Pages 81-110 PDF (311.89 K) | ||
| Document Type: مقالات علمی پژوهشی | ||
| Authors | ||
| دکتر فروغ صهبا* ; دکتر محمدرضا عمران پور | ||
| دانشگاه اراک | ||
| Abstract | ||
| ادبیات غنی فارسی هنوز زمینههای ناگفته بسیاری دارد که شایسته است با دقت و نگرشی تازهتر بحث و بررسی شود. داستان بیت یکی از قالبهای داستانی به کار رفته در شعر فارسی از کهنترین دورهها تا دوره معاصر است. تا جایی که نویسنده اطلاع داد تاکنون به این مقوله پرداخته نشده است و شایسته است که به عنوان یک قالب داستانی که ویژگیهای مستقل دارد، مورد عنایت محققان قرار گیرد. همان گونه که از نامش پیداست، داستان بیت داستان کاملی است که در یک بیت نقل شود و عناصر ضروری و بایسته داستان را داشته باشد. با توجه به این که در یک بیت مجال برای داستانپردازی مفصل نیست باید حداقلهایی که برای داستان شدن یک روایت ضرورت دارند، شناسایی شوند. با توجه به منابع عناصر پیرنگ، شخصیت، عمل، زمان و مکان از شرایط لازم برای پیدایش داستان هستند و هر بیتی که این عناصر را داشته باشد، میتواند داستان بیت به شمار آید. نویسنده 22 بیت که به تنهایی داستان مستقلی را نقل میکنند، به عنوان نمونه از نخستین دوره شعر فارسی تا شعر معاصر استخراج کرده تا هم شواهد بحث باشند و هم ویژگیهای آنها بررسی گردد. پس از آن شیوههای گسترش پیرنگ، شخصیتپردازی، عمل، زمان، مکان و فضاسازی در این قالب کوتاه بررسی شده است. داستان بیت از سویی در ایجاز و اختصار شبیه به هایکوهای ژاپنی است و از سوی دیگر از لحاظ مختصرنویسی، ایجاز و پرهیز از توصیف به مکتب مینیمالیسم آمریکایی ماننده است. قالب پیشنهادی این مقاله بیشتر بر اساس ویژگی شکل (form) مشخص و جدا شده است. داستان بیت نقطه اتصال شعر و داستان در کوتاهترین و موجزترین شکلی است که هر دو را در برداشته باشد. برشهای درون مصراعی که به لحاظ شکل نوشتاری، برش یا تقطیع پلکانی و عمودی نیز نامیده میشود، عبارت از برش زدن در مصراعهای شعر و ایجاد وقفههای زیباشناختی از طریق تقسیم هر مصراع به دو یا چند بخش و نوشتن آن پارهها به صورت عمودی یا پلکانی است. برشهای درون مصراعی پدیدۀ تازهای در شعر معاصر است که مایاکوفسکی (1893- 1930) شاعر معاصر روس بنیانگذاری کرد و پس از اینکه برخی از شعرای فارسی زبان به صورت تفننی از آن تقلید کردند، شاملو از حدود سال 1328 به بعد به صورت گسترده، آن را به عنوان یک تمهید القاگر وارد شعر فارسی کرد. این تمهید بنابر اهداف خاصی از قبیل برجستهسازی و تأکید بر مقولههای خاص یا دیداری کردن تصاویر در مصراعهای شعر رخ میدهد. تعیین جایگاه برش در مصراعها یا سطرهای شعر از جهت القای پیام بسیار حائز اهمیت است. گرچه قوانین ویژهای برای این کار وجود ندارد با جستجود در اشعار شاعرانی که از این تمهید بهره بردهاند میتوان تا حدودی این جایگاه را استنباط و مشخص کرد. در مقالۀ حاضر سعی بر این است که پس از توضیح مختصری دربارۀ پیشینۀ برشهای درون مصراعی، با توجه به نمونههای موجود در اشعار معاصر مشخص شود اینگونه برشها در چه مواضعی از مصراع ها یا سطرهای شعر رخ میدهد. نتیجۀ کار گویای آن است که برشهای درون مصراعی را در سه گروه میتوان جای داد:1- برش بین اجزا و واحدهای تصویری برای دیداری کردن تصویرهای شاعرانه. 2- برش بین اجزا و واحدهای زبانی به منظور تکیه و تأکید بر آنها. 3- برش بین اجزا و واحدهای موسیقایی برای برجستهسازی هماهنگیهای آوایی. | ||
| Keywords | ||
| کلید واژه: شعر معاصر; برشهای درون مصراعی; دیداری کردن; برجستهسازی; تکیه و تأکید | ||
|
Statistics Article View: 170 PDF Download: 93 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,460,641 |
| PDF Download | 17,559,804 |