شهرنشینی در موقعیت مرزی: تحول حیات شهری در دربند دورۀ اسلامی با تکیه بر سهم عامل کوچنشین | ||
| جامعهشناسی تاریخی | ||
| Article 13, Volume 13, Issue 2, 1401, Pages 385-424 PDF (694.59 K) | ||
| Document Type: مقالات علمی پژوهشی | ||
| DOI: .13.2.13 | ||
| Author | ||
| جواد مرشدلو* | ||
| استادیار تاریخ، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران | ||
| Abstract | ||
| در این مقاله، شهرنشینی در شمال قفقاز بهمثابۀ یک مؤلفۀ مهم حیات اجتماعی در پیوند با موقعیت جغرافیایی و یک عامل ساختاری بومی یعنی «کوچنشینی» بررسی شده است. کانون تمرکز آن، شهر تاریخی دربند و مقطع تاریخی مطالعه، دورۀ اسلامی با تمرکز بر سدههای یازدهم/ هفدهم و دوازدهم/ هجدهم است. مسئلۀ محوری پژوهش ناظر بر واکاوی علل و عواملی است که مانع از تکوین یک شهرنشینی پررونق، پایدار و واجد همبستگی اجتماعی در این مکان شد. مدعای پژوهش آن است که موقعیت راهبردی دربند در مرز ایران و دشت قبچاق، زمینهای برای اعمال اقتدار دولت در قالب سیاستهای مرزبانی و تکوین یک جامعۀ شهری در مقیاس محدود فراهم میکرد. همزمان، دسترسی دربند به دریای خزر و تجارت چشمگیر آن، زمینهساز شکلگیری یک شهرنشینی محدود اما پایدار در این مکان شد. باوجوداین، تجمع و گونهگونی کممانند نیروهای کوچنشین در داغستان و ظرفیتی که در این ناحیه برای اعمال نفوذ دولتهای رقیب و ایجاد ناامنی وجود داشت، مانع از توسعۀ این شهرنشینی بود. تبیین رابطۀ موقعیت جغرافیایی، سیاستهای مرزبانی و سهم نیروهای تمرکزگریز در فرسایش حیات شهری هدف اصلی این تحقیق است که با رویکرد جامعهشناسی تاریخی و رهیافت تببین علّی به آن پرداخته میشود. نتیجۀ پژوهش نشان میدهد که بین موقعیت مرزی دربند و شکلگیری و تحول حیات شهری آن در گذار تاریخ میتوان رابطۀ معناداری را تشخیص داد. در این زمینه، عامل تجارت چونان پویهای ایجابی و نیروهای کوچنشین همچون عاملی فرساینده سهم تعیینکنندهای داشتهاند. | ||
| Keywords | ||
| دربند; داغستان; شهرنشینی; قفقاز; کوچنشینی | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 429 PDF Download: 117 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,431,637 |
| PDF Download | 17,550,028 |