بررسی همسانیهای شخصیتِ «فرهنگِ دیوزاد» و «رستم یکدست» و تأثیرپذیریِ آنان از سنّتهای عیاری (براساس طومارهای نقالی و روایتهای عامیانۀ شاهنامه) | ||
| فرهنگ و ادبیات عامه | ||
| Article 4, Volume 11, Issue 54, 1402, Pages 101-137 PDF (854.01 K) | ||
| Document Type: پژوهشی اصیل | ||
| Author | ||
| بهزاد اتونی* | ||
| دانشگاه آیت الله بروجردی | ||
| Abstract | ||
| یکی از رایجترین موضوعات در طومارهای نقالی، همسانیها و همانندیهایی است که بین برخی بنمایهها و شخصیتهای داستانی وجود دارد، که میتوان علل متعددی را برای آن برشمرد. یکی از این علتها، تقلید نقالان و قصهگزاران از روایتها و شخصیتهای محبوب و مشهور قصههای عامیانه در ساختِ آن شخصیتها و بنمایههای همسان است. هدف از این پژوهش، بررسی همسانیها و مشابهتهای دو چهره معروف طومارهای نقالی، یعنی «رستم یکدست» و «فرهنگ دیوزاد» است که میتوان آن را برآمده از الگوبرداری نقالان از شخصیتهای عیّارپیشه قصههای ماجراجویانه ادب عامه دانست. این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهرهگیری از منابع کتابخانهای صورت پذیرفته است، همانندیهای رستم یکدست و فرهنگ دیوزاد را در سه حیطه «ویژگیهای ظاهری»، «کُنشها» و «تواناییها» مورد بررسی قرار داده و انواعی را برای آنها برشمرده است. نتیجه پژوهش، نشاندهنده آن است که با ورودِ «ادب پهلوانیِ رسمی» به «ادبیات عامه» و شکلگیری طومارهای نقالی شاهنامه، چهره و شخصیتِ همسانِ رستم یکدست و فرهنگ دیوزاد براساس شخصیتپردازی عیارانِ قصههای عامیانه شکل گرفته است؛ بهگونهای که در بسیاری موارد، با دیگر پهلوانان و شخصیتهای ادب پهلوانیِ پارسی متمایز و متفاوتند. البته با احتیاط، این فرضیه را نیز میتوان مطرح کرد که ممکن است بهعلت قدمتِ اعمالِ عیارانه رستم یکدست در طومارهای نقالی نسبت به فرهنگ دیوزاد، شخصیت و کردارهای او، نقشی «پیشنمونه» را برای ساختِ شخصیت فرهنگ دیوزاد داشته است. | ||
| Keywords | ||
| سامنامه; طومار نقالی; رستمِ یکدست; فرهنگِ دیوزاد; همسانی; عیاران | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 189 PDF Download: 111 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,431,327 |
| PDF Download | 17,549,896 |