بازنمود عقلانیت زنانه در افسانههای ایرانی | ||
| فرهنگ و ادبیات عامه | ||
| Article 1, Volume 8, Issue 33, 1399, Pages 1-26 PDF (522.9 K) | ||
| Document Type: پژوهشی اصیل | ||
| Authors | ||
| قدرت اله طاهری* 1; فاطمه فرشچی2 | ||
| 1عضو هیئت علمی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| 2دانشآموختۀ کارشناسی ارشد ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| Abstract | ||
| در فرهنگ مردسالار و رسمی گذشته و تقسیمبندی کلیشههای جنسیتی، عقلانیت همواره امری مردانه بوده است. به همین دلیل، تفکر، تصمیمگیری و ارائۀ راه حل مشکلات، عموماً به مردان نسبت داده میشد و درمقابل، زنان افرادی منفعل، وابسته و نظارهگر تعریف میشدند و اگر برای زنان نقش فعالی در عرصههای فرهنگی و سیاسی و اجتماعی قائل میشدند، عموماً جنبۀ منفی یا «مکارانه و دسیسهگرانه» داشته است؛ اما در فرهنگ عامۀ فارسی ـ که افسانهها بهمنزلۀ یکی از برجستهترین اشکال ادبی در بطن آن بالیدهاند ـ کلیشۀ مذکور، یعنی انتساب عقلانیت به مردان شکسته شده است و در این افسانهها زنانی ظاهر شده و به ایفای نقش پرداختهاند که بهمدد تدبیر (عقلانیت) آنان گره کارها گشوده میشود. گرهگشاییهای زنان و دختران را در افسانهها میتوان به «عقلانیت زنانه» تعبیر کرد. در این پژوهش، با استفاده از نظریۀ یونگ و در قیاس با کهنالگوی «پیر فرزانه» زنان خردمند روایتهای عامۀ ایران را با عنوان کهنالگوی «زن خردمند» نامگذاری کردهایم. تحقیق حاضر بهروش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی چگونگی بازنمود عقلانیت زنانه در افسانههای ایرانی پرداخته و نشان داده شده است که چگونه خلاف باورهای کلیشهای جهانی که خود یونگ نیز در تحلیل کهنالگوها در دام آنها افتاده است، زنان «عقلانیتی ایجابی» از خود بروز میدهند و نقشهایی مثبت در راستای یاریگری به قهرمانان و سایر شخصیتهای داستانی ایفا میکنند. این پژوهش میتواند الگویی مناسب برای بررسی و کاوشهای مجدد در فرهنگهای دیگر درنظر گرفته شود؛ بدین معنا که نقش و حضور واقعی زنان در تاریخ فرهنگها بازخوانی شود تا واقعیتهایی را که مردسالاری طی هزارهها سرکوب کرده بود، برملا سازد. | ||
| Keywords | ||
| ادبیات عامه; افسانههای ایرانی; کلیشههای جنسیتی; عقلانیت زنانه; زن خردمند | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 205 PDF Download: 109 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,479,447 |
| PDF Download | 17,565,695 |