سابقه و سبب برگزاریِ سیزدهبدر در سنتهای ایرانی | ||
| فرهنگ و ادبیات عامه | ||
| Article 7, Volume 6, Issue 20, 1397, Pages 136-168 PDF (493.6 K) | ||
| Author | ||
| سجاد آیدنلو* | ||
| گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور ارومیه | ||
| Abstract | ||
| در ایران و کشورهایِ متأثر از فرهنگِ ایرانی، روز سیزدهم فروردین ماهِ هر سال مردم از خانهها بیرون میروند و از بام تا شام به گردش و شادی میگذرانند. این روز که اصطلاحاً «سیزدهبدر» نامیده میشود و یکی از مشهورترین آیینهای نوروزی است هیچ سابقۀ مکتوبی در منابع ادبی و تاریخیِ قدیمی ندارد و کهنترین اسناد مربوط به آن ظاهراً از دورۀ فتحعلی شاه قاجار است. خاطرات و سفرنامههای عصرِ قاجار نشان میدهد که هم شاه و رجال درباری و هم عامۀ مردم، مراسم روز سیزدهم فروردین را بهصورت رسمی و گسترده اجرا میکردند. در باورهای باستانی ایرانیان روز «سیزدهمِ» تیرماه بدشگون بوده و از سوی دیگر بنا بر اقوال و احادیثی روز «سیزدهمِ» همۀ ماههای ایرانی بد و نحس است. با این پیشینه و پشتوانه برای نحوست روز «سیزدهم»، ایرانیان دورۀ قاجار معتقد بودند که در روز سیزده فروردین احتمال دارد خانههایشان ویران شود و نیز بلاهای سالِ جدید در این روز تقدیر و تعیین میشود. به همین دلیل برای در امان ماندن از زیانهای این روز و راندن نحسیِ آن، به دشت و باغ میرفتند و تفرج میکردند. محققان معاصر هم حدسها و نظریات گوناگونی (حداقل چهارده دیدگاه) دربارۀ علت مراسم «سیزدهبدر» مطرح کردهاند که از آن میان نمادینگی روز سیزدهم برای هزارۀ سیزدهم در باورهای ایرانی- که زمان پایان عمرِ دوازده هزار سالۀ گیتی و آغازِ آشوب و تباهیِ نهایی است- محتملتر مینماید. در نگارش این مقاله بسیاری از مآخذِ ادبی و تاریخی و نوشتهها و پژوهشهای معاصران با استقصایی تقریباً تام (در متون چاپی، پیکرههای زبانی و نرمافزارها) بررسی و سپس بر اساس شواهد بهدستآمده، دربارۀ سابقه و سبب برگزاری «سیزدهبدر» بحث و نتیجهگیری شده است. | ||
| Keywords | ||
| واژههای کلیدی: نوروز; سیزدهبدر; سیزده صفر; عصر صفوی; دورۀ قاجار; معتقدات عامیانه | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 383 PDF Download: 107 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,444,809 |
| PDF Download | 17,554,022 |