تاثیرمشارکت محلی بر بهبود کیفیت زندگی زنان؛ مطالعه موردی: محلات آهنگ، همایون شهر و اقدسیه تهران

میرشکاران, یحیی; وحیدی, الهام

	تاثیرمشارکت محلی بر بهبود کیفیت زندگی زنان؛ مطالعه موردی: محلات آهنگ، همایون شهر و اقدسیه تهران
آمایش سیاسی فضا
Article 2, Volume 5, Issue 3 - Serial Number 19, 1402, Pages 270-287 PDF (760.07 K)
Document Type: پژوهشی اصیل
Authors
یحیی میرشکاران^* ¹; الهام وحیدی²
¹استادیار
²دانش آموخته دکتری
Abstract
چکیده اندیشمندان مطالعات شهری مشارکت شهروندان را از زیر ساختهای افزایش توانمندیهای مدیریت شهری میدانند. مشارکت شهروندان برای اینکه معنیدار باشد و مفهوم اصلی مشارکت را بیانکند باید در مقیاس محلی باشد و سپس به عرصه فراملی برسد. محله‌ها به‌عنوان بنیادی‌ترین عناصر شهر‌ها، در شکل‌دهی و سازماندهی امور شهر تهران جایگاه وی‍‍‍ژه‌ای دارند. با روی کار آمدن حکومت پهلوی و تلاش برای مدرنیزه نمودن ایران و رشد و افزایش جمعیت شهرها، ساختارهای سنتی زندگی شهری از جمله محله‌ها دچار دگرگونی شد. قانون انجمنهای شهر قبل از انقلاب تصویب شد اما سال‌ها طول کشید تا با تشکیل و اجرایی شدن شوراهای اسلامی شهر در سال 1377 به زندگی محلهای توجهی دوباره شود. در سالهای اخیر محله به‌عنوان کانون تمرکز و پیوند خدمات شهری -مردم و شهرداری- در کوچکترین حوزه ساختاری شهرداری تهران تعریف شده است. این کانون به گونهای انتخاب شد که تمام ظرفیتهای ممکن شهرداری را بتوان به آن تفویض کرد و در عین حال مشارکت ملموس و عینی شهروندان را در تمام زمینههای قابل مشارکت به آن معطوف نمود و کارکردهایی جدید و به روز را برای آن تعریف کرد، یکی از کارکردهایی که به سرای محله واگذار شده است بهبود کیفیت زندگی ساکنان محله از جمله زنان است. نظریه‌های جدید اجتماعی مشارکت زنان را در فرایندهای توسعه پایدار امری ضروری می‌دانند و از آنجا که عرصه فعالیت زنان به صورت سنتی در حوزه‌های خانواده و محله گسترده تر است؛ مدیریت محلی نقش خاصی را برای زنان در امور شهر متصور شده و برنامه‌های ویژهای را برای بهبود کیفیت زندگی آنها اجرا کرده است. در یک رویکرد محیطی زنان توانایی ایفای نقش بیشتری به‌عنوان رهبران یا مشارکت کنندگان فعال در جوامع کوچکتر مانند محلات شهری را دارند. میتوان گفت زنان نقش اساسی در پیوستگی اجتماعی محلی دارند. این نوع پیوستگی به ویژه برای دستیابی به طرح اجتماعی و مدیریت موفق در جوامع چند فرهنگی ضروری است. زیرا تجربه نشان داده است که زنان به ابعاد نیازهای همه گروهها در اجتماع توجه میکنند و صرفا به دیدگاه و تمایلات اعضای قدرتمند و موثر جامعه محدود نمی‌شوند و اغلب در پی ایجاد پلهایی روی تقسیمبندی‌های اجتماعی، فرهنگ و نژادی و نیز ناسازگاریها در اجتماع هستند، از طرفی مشارکت زنان در امور محلی و استفاده از خدمات ارائه شده در واحدهای محلی برای بهبود کیفیت زندگی زنان موثر خواهد بود و به تبع آن با بهبود کیفیت زندگی زنان، با توجه به نقشی که زن در خانواده دارد، خانواده و به تبع آن جامعه به سوی زندگی بهتری سوق پیدا خواهد کرد. بر این اساس پژوهش حاضر تلاش دارد به بررسی اثر مشارکت محلی زنان در برنامههای سازمانهای فعال (سرای محله) بر بهبود کیفیت زندگی آنها بپردازد. محلههای آهنگ، همایون شهر و اقدسیه به دلیل فعال بودن در این امر به‌عنوان نمونه توسط ستاد راهبردی مدیریت محله معرفی و انتخاب شدند. در پژوهش حاضر از روش پیمایشی با دو هدف توصیف و تبیین استفاده شده است. در سطح توصیف هدف ارائه اطلاعاتی در زمینه میزان مشارکت زنان در اداره امور محله است و در سطح تبیین و تحلیل هدف، یافتن وجود یا عدم وجود رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته است. در ضمن برای تدوین مبانی نظری و مرور بر پژوهشهای پیشین به شیوه اسنادی (کتابخانهای) بهره گرفته شده است. جامعه آماری تحقیق را زنان محلات فعال تهران در زمینه مشارکت در اداره امور شهر تشکیل میدهند که بر همین اساس از بین زنان این محلات دو گروه زنان فعال و غیر فعال انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفتهاند. در این تحقیق حجم نمونه 240 تن هستند که بر اساس فرمول کوکران تعیین شد که به دو قسمت (124 تن فعال و 116تن غیر فعال) تقسیم میشوند. در روش نمونه گیری دو دلیل مهم انتخاب سرای محلات یکی زن بودن مدیر محله و دیگری معرفی توسط ستاد راهبردی مدیریت محله به عنوان فعالترین سراها در سطح محلات تهران است که محله‌های آهنگ، همایون شهر و اقدسیه می‌باشند. برای انتخاب فعالین محلی از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شده است و در مورد افراد غیر فعال روش نمونه گیری تصادفی را برگزیدهایم. برای گردآوری اطلاعات، از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه پس از احراز اعتبار و پایایی آن در مراحل مقدماتی پژوهش، برای جمع آوری دادههای مورد نیاز در مرحلهی نهایی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که وجود نهاد مدیریت محله نشان میدهد که مشارکت شهروندان به‌عنوان ضرورت و نیاز زندگی جمعی به رسمیت شناخته شده است و زنان نیز به‌عنوان شهروندان جامعه از این امر مستثنی نیستند. سرای محلات به‌عنوان یکی از زیر نهادهای مدیریت محله فعال است که استفاده از خدمات ارائه شده در آن میتواند تاثیر به سزایی در بهبود کیفیت زندگی زنان در ابعاد مختلف داشته باشد و مسئولین ملزم به فراهم آوردن شرایط لازم برای ایجاد زیر ساختها و امکانات لازم در این امر هستند. از طرفی باید انگیزه لازم را از راههای مختلف در زنان ایجاد کنند تا آنها نیز مشتاق به مشارکت در امور محلی (جنبههای مختلف) شوند، زیرا زنان به نسبت مردان زمان بیشتری به کار در داخل و اطراف منزل (محدوده محلی) اختصاص میدهند، پس تجارب و دانش و بینش عمیقتری برای ساخت محیط اطراف خود دارند. اگر زنان بتوانند مشارکتی فعال در اداره امور محل داشته باشند نه فقط مشارکتی نمایشی، طبق گفتههای ارنشتاین و هانا آرنت، می‌توانند استعدادهای بالقوه خود را در زمینه‌های مختلف به فعلیت درآورده و تحقق بخشند. به نظر میرسد اگر مشارکت زنان در سطح محلی نتایج مثبتی داشته باشد (همان‌طور که نتایج این پژوهش تایید کننده این امر است) منجر به این خواهد شد که زنان تشویق به مشارکت در سطوح بالاتر جامعه شده که این امر (استفاده از کل نیروی انسانی یک کشور) رسیدن به توسعه را هموارتر خواهد کرد. در پژوهش حاضر تاثیرگذاری استفاده از خدمات ارائه شده در سرای محلات بر کیفیت زندگی استفاده کنندگان از خدمات در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون وجود یا عدم وجود رابطه سنجیده شد که با توجه به آمار بدست آمده وجود رابطه بین مشارکت محلی زنان و بهبود کیفیت زندگی آنان در ابعاد مختلف تایید شد. در ادامه با استفاده از آزمون T تفاوت میانگین نمرات گروه استفاده کننده از خدمات و گروهی که از خدمات استفاده نکرده‌اند مورد بررسی قرارگرفت و با توجه به نمرات به دست آمده فرضیه‌های پژوهش تایید شد. پس از آن از جداول دو بعدی برای مشخصتر شدن ارتباط میان متغیرهای وابسته و مستقل استفاده شد. نتایج این جداول نشان می‌دهد شدت رابطه میان مشارکت محلی با کیقیت زندگی و سلامت جسمی بیشتر از شدت رابطه آن با توانمندی اقتصادی است.
Keywords
محله محوری; مشارکت محلی; کیفیت زندگی; سلامت جسمی; توانمندی اقتصادی
References

Statistics Article View: 343 PDF Download: 128

Statistics

Number of Journals	45
Number of Issues	2,171
Number of Articles	24,674
Article View	24,444,847
PDF Download	17,554,034