جعفری, سید حسین, زهره وند, سعید, حیدری, علی (2020). کارکرد جبر در گفتمان فکری حافظ (تحلیلی مبتنی بر نظریۀ لاکلو و موف). , 13(49), 109-136.
سید حسین جعفری; سعید زهره وند; علی حیدری. "کارکرد جبر در گفتمان فکری حافظ (تحلیلی مبتنی بر نظریۀ لاکلو و موف)". , 13, 49, 2020, 109-136.
جعفری, سید حسین, زهره وند, سعید, حیدری, علی (2020). 'کارکرد جبر در گفتمان فکری حافظ (تحلیلی مبتنی بر نظریۀ لاکلو و موف)', , 13(49), pp. 109-136.
جعفری, سید حسین, زهره وند, سعید, حیدری, علی کارکرد جبر در گفتمان فکری حافظ (تحلیلی مبتنی بر نظریۀ لاکلو و موف). , 2020; 13(49): 109-136.

کارکرد جبر در گفتمان فکری حافظ (تحلیلی مبتنی بر نظریۀ لاکلو و موف)

نقد ادبی
Article 4, Volume 13, Issue 49, 1399, Pages 109-136    PDF (340.47 K)
Document Type: پژوهشی -نظری اصیل
Authors
سید حسین جعفری1; سعید زهره وند* 2; علی حیدری3
1دانشجوی دکتری رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، ایران.
2استاد رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، ایران.
3استاد رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، ایران.
Abstract
اندیشمندان موضوع جبر در شعر حافظ را بسیار مورد بررسی قرار داده و آرای مختلفی را در این زمینه مطرح کرده‌اند. برخی این اصطلاح را، مانند بسیاری از اصطلاحات موجود در شعر او، وسیله‌‌ای برای آفرینش ادبی پنداشته‌‌اند؛ بعضی آن را ابزاری برای توجیه گفتارهای رندانه تلقی کرده‌اند؛ بسیاری دیگر نیز آن را معلول جبرگرا بودن حافظ دانسته­اند. با توجه به شیوۀ آفرینش ادبی، جهان‌‌بینی و روح حاکم بر شعر حافظ که نشان از نوعی آزاد‌‌اندیشی دارد و همچنین تناقضی که میان اصلاح‌‌طلبی و باور به جبر حاکم است، اگرچه قائل شدن به دو مورد نخست به‌خصوص استفاده از این اصطلاحات برای آفرینش ادبی صحیح به‌نظر می‌رسد، برقراری رابطه میان جبر‌‌گرایی و جهان‌‌بینی حافظ بسیار دشوار است.

یکی از شیوه‌‌هایی که می‌‌تواند ضمن به‌رسمیت شناختن تفاوت برداشت‌‌ها، از گزاره‌‌های جبرگرایانه فهمی نزدیک به جهان‌‌بینی حافظ ارائه دهد، خودداری از مبنا قرار دادن مفاهیم برآمده از ظاهر تک‌‌بیت‌‌ها و سعی در به‌دست آوردن فهمی عمیق‌‌تر از شعر حافظ براساس روشی علمی است. از این رو در مقاله حاضر سعی شده ‌‌است با استفاده از رویکرد ارنستو لاکلو و شانتال موف، لایه‌‌های زیرین گزاره‌‌های جبرگرایانۀ شعر حافظ بررسی شود و طبق پیش‌‌فرض‌‌های تحلیل انتقادی گفتمان، مبنی بر غیرشفاف بودن زبان در انتقال مفاهیم و تأثیر زبان در فهم واقعیت‌‌ها، نشان داده شود که هدف غایی حافظ از به‌کار بردن مفاهیم جبرگرایانه، نه بیان باور به جبر، بلکه ایجاد فضای لازم برای بسط ایدئولوژی گفتمان رندی و سست کردن هژمونی گفتمان زاهدانه‌‌ است که از قرن‌‌ها قبل، بر فضای فرهنگی ایران تسلط داشته است.
Keywords
تحلیل انتقادی گفتمان; جبر; گفتمان رندی; حافظ
References
Statistics
Article View: 278
PDF Download: 130
Statistics
Number of Journals45
Number of Issues2,160
Number of Articles24,572
Article View19,800,117
PDF Download15,998,300