برساخت گفتمانیِ پیرنگ در گزارشهای تذکرهای عرفانی: روایتهای حلاج | ||
| نقد ادبی | ||
| Article 4, Volume 11, Issue 42, 1397, Pages 85-112 PDF (786.79 K) | ||
| Document Type: پژوهشی -نظری اصیل | ||
| Authors | ||
| پارسا یعقوبی جنبه سرایی* ; منصور رحیمی | ||
| عضو هییت علمی دانشگاه کردستان | ||
| Abstract | ||
گزارشهای تذکرهای شکلی از روایتپردازی عرفانی است که با قصد مشروعیتبخشی یا مشروعیتزدایی، سوژهها را فرامیخواند و واقعیت یا واقعیتهایی را به نفع یا علیه آنها سامان میدهد. درک بهتر این واقعیتهای برساخته نیازمند تبیین شیوههای پیرنگسازیِ گزارشهای مذکور از منظر گفتمانی است. در این نوشتار، برساخت گفتمانی پیرنگ درباب حلاج بهمثابۀ نمونهای شاخص در دو سطح مشروعیتبخشی و مشروعیتزدایی در گزارش تذکرهای پانزده کتاب عرفانی طبقهبندی و تحلیل شده است. برای دلالتیابی و تفسیر در سطح مشروعیتبخشی به برخی از مفاهیم ماکس وبر و تئو ونلیوون و در سطح مشروعیتزدایی به بعضی از سخنان فوکو و مری داگلاس استناد شده است. نتیجه نشان میدهد که دستهای با گرایش عاشقانه ـ قلندری سعی کردهاند تا با انتساب اَشکالی از اقتدار بههمراه ارزیابی اخلاقی مثبت و اسطورهسازی، به حلاج مشروعیت ببخشند. دستهای دیگر با تمایلات زهدانه ـ شریعتمحور و ذکر نمونههایی از نظمشکنی دینی ـ شرعی و فرهنگی ـ عرفی منتسب به حلاج یا بازنمایی مبتنی بر حذف و پوشیدهگویی، در خدمت گفتمان طرد و مشروعیتزدایی از وی قرار گرفتهاند. دستهای هم در مقامی بینابین، بااینکه اغلب از حلاج دفاع کردهاند، در مواردی هم برخی از ابعاد منفی زندگیاش را بدون دفاع از او بازگفتهاند. با نگاهی به موضعگیریهای مذکور میتوان چنین پنداشت که نوع این نگرشها مبتنی بر جهان معرفتی ـ ایدئولوژیک گزارشنویسان بوده است. از طرف دیگر، ضمن غلبه گفتمان قبول بر گفتمان طرد درباب حلاج، طرد مذکور بنابه جهت و شدت موضعگیریها بهمعنای مصطحِ طرد نیست. | ||
| Keywords | ||
| روایتهای عرفانی; گزارشهای تذکرهای; پیرنگگفتمانی; مشروعیتبخشی; مشروعیتزدایی; حلاج | ||
| References | ||
|
| ||
|
Statistics Article View: 254 PDF Download: 146 |
||
| Number of Journals | 45 |
| Number of Issues | 2,171 |
| Number of Articles | 24,674 |
| Article View | 24,431,664 |
| PDF Download | 17,550,038 |